Zarząd sukcesyjny

Instytucja zarządu sukcesyjnego to próba rozwiązania problemu zabezpieczenia ciągłości funkcjonowania firmy na wypadek śmierci przedsiębiorcy. Przypomnijmy, że trwają aktualnie prace nad wprowadzeniem do porządku prawnego także fundacji rodzinnej, która w jeszcze szerszym zakresie ma zabezpieczać następstwo prawne. Pisaliśmy o tym wcześniej w artykule: Fundamenty fundacji rodzinnej 

Wszystkie wprowadzane rozwiązania - przede wszystkim właśnie instytucja zarządu sukcesyjnego ma zagwarantować, że firma nadal będzie kontynuowała swoją działalność nawet po śmierci właściciela. Ma mieć szansę na rozwój w rękach kolejnego pokolenia.  Przepisy te są także odpowiedzią na statystyki, z których wynika, że niemal 9% przedsiębiorców zarejestrowanych w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej ukończyło 65 lat. Jest to ponad 227 tysięcy firm, jednoosobowych przedsiębiorstw, które dzięki odpowiednim przepisom nadal będą mogły działać. 

Powołany zarządca sukcesyjny jest odpowiedzialny za prowadzenie przedsiębiorstwa do czasu załatwienia wszystkich formalności wynikających z prawa spadkowego a następnie zdecydowania przez następców prawnych o dalszych losach firmy. Przepisy ograniczają jego działalność do maksymalnie dwóch lat, ewentualnie do 5 lat w wyjątkowych przypadkach. Termin ten liczony jest od śmierci przedsiębiorcy. 

Ponieważ zarządca sukcesyjny działa w imieniu zmarłego przedsiębiorcy, to ma bardzo szerokie uprawnienia. Przede wszystkim zarządza bieżącymi sprawami przedsiębiorstwa, samodzielnie dokonując wszystkich czynności zwykłego zarządu. Czynności przekraczające zwykły zarząd wymagają zgody spadkobierców. Jego uprawnienia może ograniczyć sąd opiekuńczy, jednak tylko w przypadku gdy istnieje ryzyko utraty majątku przez małoletniego spadkobiercę. 

Zarządca może również posługiwać się firmą (z dodatkowym oznaczeniem "w spadku") i NIP-em zmarłego przedsiębiorcy. To on wykonuje prawa i obowiązki pracodawcy, zawiera i wykonuje umowy cywilnoprawne dotyczące działalności przedsiębiorstwa. Jest również odpowiedzialny za wykonywanie decyzji administracyjnych związanych z firmą, rozliczenie podatków, uczestniczenie w postępowaniach sądowych i administracyjnych. 

Zarządcą sukcesyjnym może zostać osoba fizyczna z pełną zdolnością do czynności prawnych, wobec której nie wydano zakazu prowadzenia działalności gospodarczej. Może to być np. jeden ze spadkobierców przedsiębiorcy. Może to być także dotychczasowy prokurent, jeśli przedsiębiorca zastrzegł, że po śmierci będzie on zarządcą sukcesyjnym. Funkcję zarządcy może w jednym czasie pełnić tylko jedna osoba. Zarządcą sukcesyjnym nie może być osoba prawna np. spółka.

Istnieje możliwość wskazania także zarządcy rezerwowego, co ma zabezpieczać przed sytuacją, gdy wybrana na zarządcę osoba zrezygnuje lub nie będzie mogła pełnić swojej funkcji. 

Zarządcę może ustanowić każdy przedsiębiorca zarejestrowany w CEIDG. Konieczne jest złożenie oświadczenia o powołaniu zarządcy oraz uzyskanie jego zgody do pełnienia takiej funkcji. Zgoda musi być wyrażona na piśmie. Wymagane jest złożenie wniosku o wpis zarządcy sukcesyjnego do CEIDG. Składa się go w urzędzie gminy, bądź online. 

Zarządcę mogą powołać spadkobiercy, za zgodą tych, którzy posiadają 85% udziału w spadku. Termin na takie działanie został ograniczony do 2 miesięcy liczonych od daty zgonu przedsiębiorcy. Spadkobiercy powołują zarządcę przed notariuszem, który zgłasza powołanego zarządcę sukcesyjnego do CEIDG. 

Zarząd sukcesyjny wykorzystało już 40,5 tys. firm. W Polsce to właściciele firm częściej sami podejmują działania mające zabezpieczyć funkcjonowanie ich przedsiębiorstw po śmierci. Na ponad 40 tys. zarządów sukcesyjnych, tylko 2,8 tys. zostało powołanych przez spadkobierców. Obecnie 3,4 tys. zarządców sukcesyjnych prowadzi firmę.