Zmiana kodeksu spółek handlowych przyjęta przez Sejm

Relacjami między spółką dominującą, a spółkami zależnymi będzie regulowało wprowadzane w nowych przepisach prawo holdingowe. Chodzi o relacje prywatno-prawne. Opisane relacje będą zależne także od interesów wierzycieli, członków organów, akcjonariuszy. 

Jeśli spółka wyda wiążące polecenie dla swojej spółki zależnej, która to polecenie wykona, to spółka dominująca będzie ponosić odpowiedzialność zarówno wobec spółki zależnej, jak i jej wierzycieli i wspólników. 

Nowe przepisy przewidują także odpowiedzialność odszkodowawczą spółki dominującej wobec wierzycieli spółki zależnej. W przypadku gdy postępowanie egzekucyjne wobec spółki zależnej okaże się bezskuteczne, odpowiedzialność poniesie spółka dominująca - jeśli oczywiście szkoda powstała na skutek wykonania jej wiążącego polecenia. 

Spółka dominująca odpowiada także za obniżenie wartości udziałów lub akcji spółki zależnej. Jest to odpowiedzialność wobec akcjonariuszy spółki zależnej. Ta odpowiedzialność powstaje także dopiero w sytuacji, w której to obniżenie wartości powstało na skutek wykonania wiążącego polecenia. 

Spółka dominująca nie została obarczona jedynie nowymi obowiązkami w nowych przepisach. Zyskała także nowe instrumenty faktycznym zarządzaniem spółkami zależnymi. Prócz wiążących poleceń, spółka ma prawo dostępu do informacji o spółkach zależnych. Natomiast jej rada nadzorcza uzyskała uprawnienie do stałego nadzoru nad spółkami zależnymi, ale ograniczony do konieczności realizacji interesu grupy spółek. Spółka dominująca może również skorzystać z prawa tzw. squeeze-out, czyli z prawa wykupu udziałów oraz akcji wspólników mniejszościowych spółki zależnej. Ważne, że dotyczy to wykupu przymusowego. 

Z założenia ma być większa efektywność działania rad nadzorczych. Będą mogły samodzielnie wybierać i zatrudnić zewnętrznego doradcę. To rada nadzorcza będzie miała uprawnienia do zawierania umowy z takim doradcą. Rady nadzorcze oraz właściciele mają mieć zapewniony realny dostęp do informacji o spółce. Dzięki temu faktycznie będą mogły stać się równorzędną stroną dyskusji z zarządem spółki - przynajmniej taki miał być sens wprowadzonych zmian zgodnie z uzasadnieniem projektu. 

Nawet po wygaśnięciu mandatu członka rady nadzorczej, pozostanie obowiązek zachowania tajemnicy i swoistej lojalności. 

Nowe zapisy Kodeksu spółek handlowych forsują zasadę biznesowej oceny sytuacji. Organy spółki nie będą ponosiły odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną spółce na skutek ich decyzji, jeśli te decyzje były podejmowane w granicach uzasadnionego ryzyka biznesowego i na podstawie odpowiednich informacji. Jest to wyraz tzw. zasady biznesowej oceny sytuacji. 

Nowelizacja ustawy przewiduje również zmiany dotyczące rozliczeń przedsiębiorców. Dotyczą one przede wszystkim ustalania podstawy wymiaru składki zdrowotnej.  Przedsiębiorcy będą mogli uwzględniać tzw. różnice remanentowe, a zaliczone do kosztów uzyskania przychodów odpisy amortyzacyjne, nie będą powiększały tej podstawy. Jest to bardzo ciekawa konstrukcja, bo zmiana wprowadzona została niejako przy okazji i można odnieść wrażenie, że nie jest to najdoskonalszy sposób techniki legislacyjnej.  

Co ciekawe. Ustawa została uchwalona przez Sejm, choć senat w swojej uchwale z 11 marca 2022 r. po rozpatrzeniu projektu w całości go odrzucił. Zostało to spowodowane rozlicznymi zmianami które wprowadzono w ramach poprawek w II czytaniu. Senat uważał, że owe poprawki znacząco wykraczały poza możliwe poprawki. Przy okazji sejm zmienił bowiem ustawę o administracji rządowej, o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej, świadczeniach opieki zdrowotnej, a nawet szkolnictwie wyższym i nauce. Są to zdaniem Senatu nowe przepisy i nie można ich rozważać w kategoriach kolejnego czytania, bo wymagają przeprocesowania od początku. 

Poza wadami związanymi z samą techniką prawodawczą, Senat zauważa liczne wady merytoryczne przywołanej regulacji. Wskazuje chociażby na szkodliwą regulację związaną z koniecznością informowania rady nadzorczej przez zarząd i rozmycie odpowiedzialności obu tych organów. Senat zwrócił także uwagę na otwartą drogę do wywłaszczenia akcjonariuszy mniejszościowych, których pakiety nie przekraczają 25%. W uzasadnieniu do uchwały Senatu czytamy także, że przedstawiony kształt przepisów nie chroni wcale menadżerów spółek zależnych, wprowadza iluzoryczną odpowiedzialność spółki dominującej, co tak naprawdę może jedynie utrudnić dochodzenie swoich praw przez akcjonariuszy mniejszościowych. Podobnie z wierzycielami spółki zależnej.