Dostępność produktów i usług dla osób ze specjalnymi potrzebami

Projekt ustawy o dostępności niektórych produktów i usług przygotowany został przez Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej. Nowe przepis są już po konsultacjach społecznych. Czas na przekazywanie swoich uwag dobiegł końca 30 kwietnia. Z kolei termin wdrożenia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/882 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie wymogów dostępności produktów i usług (tzw. Europejski Akt o Dostępności, ang. European Accessibility Act - tzw. EAA) upływa 28 czerwca 2022 r. 

Omawiany projekt dotyczą najpotrzebniejszych produktów i usług, które są wykorzystywane każdego dnia do codziennego funkcjonowania. Dyrektywa EAA co do zasady odnosi się do dostępności dla osób z niepełnosprawnościami oraz z ograniczeniami funkcjonalnymi. 

Przepisy przyjmują definicję osoby z niepełnosprawnością, jako osoby mającej długotrwale naruszoną sprawność fizyczną, psychiczną, intelektualną lub w zakresie zmysłów co może utrudniać udział w życiu społecznym na równi z innymi osobami. Definicja ta ma swoje źródło w Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych.  Jednak regulacje dyrektywy mają zastosowanie także do innych osób, które mogą doświadczać pewnych ograniczeń w codziennych sytuacjach. Są to m.in. osoby starsze, kobie w ciąży, a nawet osoby podróżujące z małymi dziećmi albo chociażby z bagażem.  W polskiej ustawie, osoby te łącznie będą określane osobami ze specjalnymi potrzebami. Pojęcie to jest niezwykle szerokie. 

Ważne: Osobami ze szczególnymi potrzebami są takie osoby, których cechy zewnętrzne, wewnętrzne lub okoliczności w których się znalazły, sprawiają, że uczestniczenie w różnych sferach życia na równych zasadach z innymi, wiąże się dla nich z przezwyciężeniem określonych barier. 

W nowych przepisach wymienione są takie produkty jak m.in. komputery, smartfony, terminale płatnicze, e-booki, bankomaty, oraz automaty służące do wydawania biletów. Z kolei w uregulowanych usługach znalazły się: usługi telekomunikacyjne i internetowe, transport pasażerski (drogowy, lotniczy, wodny i kolejowy) w odniesieniu do stron internetowych, usług związanych z urządzeniami mobilnymi, biletów elektronicznych, interaktywnych terminali samoobsługowych, usługi bankowości elektronicznej czy handlu elektronicznego. 

Zwiększenie dostępności oznacza z jednej strony możliwość korzystania dla osób ze specjalnymi potrzebami, z drugiej zwiększy wygodę dla każdego. Dostępność ma też przysłużyć się samym firmom, ponieważ zrealizowanie nowych wymogów będzie się wiązało ze zwiększeniem liczby klientów, co ma się przełożyć na większe zyski. 

Przewidziany w ustawie katalog nowych obowiązków dotknie producentów, upoważnionych przedstawicieli, importerów, dystrybutorów oraz usługodawców. 

Ważne: Nowe obowiązki nie odnoszą się do mikroprzedsiębiorców

Wyłączone zostały również usługi komunikacji miejskiej, oraz strony internetowe i aplikacje mobilne takie jak geoportale.  Ustawa zawiera szczegółowe wymogi dostępności, w tym także wymogi techniczne dla każdego rodzaju produktu lub usługi. 

Obowiązki przedsiębiorców nie ograniczają się jedynie do dostosowania produktów i usług do wymogów narzuconych w ustawie. Odnoszą się także do przygotowywanie odpowiedniej dokumentacji, m.in. technicznej pozwalającej na ocenę względem wymogów ustawy, deklarację zgodności, ewidencję produktów niespełniających wymogów i reklamacji z tym związanych, a także szereg obowiązków informacyjnych, np. w sytuacji gdy podejrzewa, że jego produkt nie spełnia wymogów dostępności musi poinformować o tym organ nadzoru. Producenci, importerzy i dystrybutorzy tworzący swoisty łańcuch dostaw obowiązani są weryfikować spełnienie wymogów swoich poprzedników. I tak dystrybutor będzie musiał sprawdzić, czy importer i producent spełnili wymogi ustawy. 

Ważne: Niewykonanie obowiązków nałożonych w ustawie może wiązać się z karą pieniężną w wysokości do dziesięciokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. 

Konsumenci będą mogli dochodzić swoich praw poprzez tryb składania reklamacji (pisemnie, ustnie, albo drogą elektroniczną). Projekt przewiduje także dodatkową ochronę dla firm. Jeśli wprowadzenie wymogów ustawy będzie wiązało się z wprowadzeniem zmian do produktu lub usługi, co spowoduje istotną zmianę ich podstawowych właściwości albo będzie nieproporcjonalnym obciążeniem dla podmiotu gospodarczego, po spełnieniu warunków określonych w ustawie, firma będzie mogła skorzystać z klauzuli ochronnej, pozwalającej odstąpić od wymogów dostępności. W przypadku oceny obciążenia jednym z podstawowych kryteriów są koszty dostosowania do wymogów w relacji z ewentualnymi zyskami, które mogą się pojawić po wprowadzeniu nowych rozwiązań.