Budownictwo pasywne nadal w Polsce raczkuje, a każdy kolejny projekt jest powszechnie traktowany nie jak dobra inwestycja, ale fanaberia zamożnego inwestora. Tymczasem prawie każdy nowy budynek w Austrii, Szwajcarii czy Niemczech ma charakter pasywny lub zeroenergetyczny, bo dla właściciela oznacza to groszowe rachunki za ciepło.
Istotą budownictwa pasywnego jest minimalizowanie poboru energii cieplnej i elektrycznej, maksymalizowanie zysków energetycznych i ograniczanie strat ciepła. Polskie mieszkania zużywają 40 proc. produkowanej w kraju energii cieplnej, choć dzięki coraz doskonalszym technologiom i materiałom budowlanym, ten wskaźnik można zmniejszyć nawet do 4 procent.
Szacuje się, że budowa domu pasywnego, w stosunku do technologii tradycyjnej, jest droższa tylko o 300 zł za mkw., więc oszczędności z tytułu obniżonych opłat za ciepło zwracają się błyskawicznie. Zaś czystsze środowisko jest gratis.
Po raz pierwszy określenie „budynek pasywny” zastosowano wobec domu zbudowanego w 1940 roku według projektu G.F. Keck’a. Był to budynek przeszklony od południa i mocno ocieniony drzewami od północy. Współczesna definicja i formuła budynku pasywnego została stworzona przez dr Wolfganga Feista i prof. Bo Adamsona z Uniwersytetu w Lund w roku 1988 – ich idee fixe stało się wybudowanie domu o tak niskim zużyciu energii i wysokim stopniu izolacji, by mógł obejść się bez tradycyjnego systemu grzewczego. Pierwszy taki dom powstał trzy lata później w niemieckim Darmstadt, a obecnie liczbę budynków pasywnych na świecie szacuje się na ok. 10 tysięcy. Są to zarówno domy mieszkalne jedno- i wielorodzinne, jak i szkoły, biura, fabryki, kościoły czy schroniska górskie.
Dom pasywny, budynek energooszczędny
Ale wybudować dom pasywny nie jest łatwo. Znacznie łatwiej skorzystać z tytułu „domu energooszczędnego”, którym szczególnie chętnie szermują pracownicy działów marketingu firm deweloperskich. Jest to tym łatwiejsze, że nie ma powszechnie uznanych limitów zapotrzebowania energii, poniżej których inwestor zyskiwałby prawo do oficjalnego posługiwania się mianem budynku energooszczędnego.
Najczęściej przyjmuje się, że budynek energooszczędny to każda nieruchomość, która zużywa mniej energii niż podobny budynek spełniający minima energetyczne wymagane przepisami budowlanymi. A polskie standardy są w tym względzie bardzo liberalne – roczne zużycie ciepła do ogrzania pomieszczeń mieszkalnych, ich wentylowania oraz podgrzania wody musi wynieść maksymalnie, w zależności od kształtu i wielkości obiektu, 65 – 125 kWh/mkw. powierzchni użytkowej. Stare, pozbawione izolacji budynki zużywają rocznie nawet 300 kWh/mkw.
Budynki wznoszone w technologii pasywnej to kolejny stopień wtajemniczenia. Najkrócej mówiąc, są to budynki doskonale zaizolowane i wentylowane. By uzyskać status domu pasywnego, budynek musi zużywać do ogrzewania mniej niż 15 kWh/mkw. na rok. Szacuje sie, że w nowych budynkach, wznoszonych w systemie tradycyjnym, do ogrzania 1 mkw. powierzchni zużywa się rocznie ok. 35 m sześc. gazu, natomiast budynkowi w technologii pasywnej wystarcza na ten cel 1,5 m sześc., czyli mniej o...95 procent!
Inwestycja zeroenergetyczna
Jeszcze bliższe doskonałości, pod względem zapotrzebowania na ciepło, jest tzw. budownictwo zeroenergetyczne. Budynki wznoszone w tym systemie w ogóle nie wymagają doprowadzania energii elektrycznej, ani cieplnej z systemów zewnętrznych; niezbędną energię wytwarza bowiem ziemia, słońce i sami mieszkańcy. Do jej pozyskiwania i przechowywania służą pompy ciepła, kolektory słoneczne i fotoogniwa. Te ostatnie zaspokajają całkowicie potrzeby budynku, związane z poborem prądu.
Niestety, wznoszenie budynków zeroenergetycznych jest nadal bardzo kosztowne, i na razie służy raczej celom edukacyjnym i badawczym. Powodem są utrzymujące się wysokie ceny urządzeń, umożliwiających korzystanie ze źródeł energii odnawialnej, a także ich stosunkowo niska sprawność.
