Czy statut szkoły może określać wygląd uczniów?

Niektóre zapisy poświęcone obowiązkom ucznia zawarte w statutach szkoły, są przez niektórych postrzegane jako nadmierne ograniczenie wolności i ocenne. Dotyczy to w szczególności uregulowań dotyczących elementów wyglądu ucznia lub uczennicy. 

Rzecznik Praw Obywatelskich w swoim piśmie skierowanym do kuratorów działających w całym kraju, prosi o ich stanowisko w tej sprawie. Jednocześnie przytacza cytat jednego ze statutów szkoły podstawowej, w którym czytamy: “Uczeń ma obowiązek dbać o schludny i estetyczny wygląd. Zabroniony jest makijaż twarzy i malowanie paznokci, koloryzacja włosów, umieszczanie kolczyków w innych miejscach niż uszy (piercing). Zakazuje się noszenia biżuterii na zajęciach wychowania fizycznego.”

Nieprzestrzeganie wskazanego zapisu grozi przyznaniem ujemnych punktów z zachowania. 

W tym kontekście rodzi się pytanie o to jak daleko szkoła ma prawo ingerować w wygląd uczniów? Z jednej strony ustawa - Prawo oświatowe pozwala określać szkole obowiązki ucznia także w zakresie sposobu ubierania się na jej terenie. Jednak tylko co do ubierania się, a zatem inne elementy wyglądu wychodzą już poza uprawnienia szkoły, a zatem takie regulacje można traktować jako nadmierną ingerencję w sferę prywatności i wolności. 

Niektóre osoby podkreślają natomiast, że Prawo oświatowe określa w art. 99 otwarty katalog obowiązków, a zatem szkoła w statucie może wskazać także inne wymagania i ma w tym zakresie pewną swobodę. 

Ważne: W statucie szkoły powinno się unikać określeń ocennych takich jak: schludny, ekstrawagancki, aby unikać wątpliwości interpretacyjnych. 

Kary i punkty ujemne powinny wiązać się z nagannością czynu, a wydaje się, że nauczyciele nie zawsze będą w stanie wykazać takiej naganności. Różne organizacje społeczne, m.in. Stowarzyszenie Umarłych Statutów, Fundację na Rzecz Praw Ucznia, Stowarzyszenie dO!PAmina Lab bronią praw ucznia. 

Sprawy trafiają często także do kuratorów, jednak nie ma jasnych odpowiedzi. Zdarza się, że rady pedagogiczne zmieniają przepisy statutu. RPO podkreśla, że szkoła to instytucja zobowiązana do zapewnienia uczniom warunków do rozwoju, prawa do wyrażania własnych poglądów, prawa do prywatności. 

Mając powyższe na względzie, kuratorzy proszeni są o wyrażenie własnego stanowiska w sprawie oraz o podanie liczby skarg na przepisy statutów i efekty rozpatrywania tych skarg.