Rekomendacje dotyczące kształcenia dzieci z Ukrainy

Dzieci przebywające na terytorium naszego państwa mają prawo do nauki. Jednak sytuacja związana z agresją Rosji na Ukrainę i falą ukraińskich uczniów sprawiła, że potrzebne są odpowiednie rozwiązania, aby móc zmierzyć się z tym nie lada wyzwaniem. Jednak można te okoliczności wykorzystać także do tego by poprawić niektóre aspekty polskiego systemu oświaty. 

• W roku 2022/2023 więcej godzin ponadwymiarowych także w szkołach bez oddziałów przygotowawczych 
• Dodatkowy język polski dla obcokrajowców – wymiar godzin na rok 2022/23 

Rzecznik Praw Obywatelskich prosi resort edukacji o udzielenie informacji o tym jakie działania zostały podjęte, aby skuteczniej realizować prawo do nauki dla dzieci pochodzących z innych państw. Konstytucja gwarantuje prawo do nauki - niezależnie od obywatelstwa. Zakłada także, że każdy jest równy i nie będzie dyskryminowany z jakiejkolwiek przyczyny. Prawo dzieci do nauki gwarantują także akty prawa międzynarodowego, np. konwencja o prawach dziecka

Ukraińscy uczniowie - statystyki
- ok. 200 tys. łącznie ukraińskich uczniów (szkoły i przedszkola) uczyło się w polskim systemie edukacji
- ok. 40 tys. dzieci korzystało z nauki w przedszkolach
- ok. 500 tys. dzieci korzystało z nauki zdalnej w systemie ukraińskim. 

Dzieci, które nie zostały zapisane do polskich szkół, nie mogły otrzymać wsparcia. 

Rzecznik Praw Obywatelskich przekazał ministrowi edukacji i nauki swoje rekomendacje dotyczące kształcenia m.in. uczniów z Ukrainy. 

Przede wszystkim to dalsze kroki, które mają ułatwić zatrudnianie nauczycieli, terapeutów, asystentów kulturowych itp. pochodzących z Ukrainy. Zdaniem RPO są potrzebne również działania systemowe, które pozwolą uczniom korzystającym z nauki zdalnej kontaktować się z rówieśnikami. Niezbędne wydaje się wsparcie resortu dla szkół utworzonych w ramach systemu ukraińskiego.

Zaproponowane w 2022 r. rozwiązania były szyte na miarę dynamicznie zmieniającej się sytuacji. Nie można więc mówić o przemyślanej strategii, bo nie przewidywaliśmy tak dużego napływu ukraińskich uczniów do szkół. Te doświadczenia powinny jednak zaowocować lepszymi rozwiązaniami w kolejnym roku szkolnym. 

Rozwiązania, które zastosowano to: możliwość tworzenia oddziałów przygotowawczych, zwiększenie liczebności dzieci w klasach I-III i oddziałach przedszkolnych, możliwość zatrudnienia nauczycieli ukraińskich oraz nauczycieli na świadczeniach kompensacyjnych, zwiększenie wymiaru godzin ponadwymiarowych, ułatwienia w obsadzaniu stanowisk dyrektorów szkół. Trzeba jednak pamiętać, że oświata zmaga się z brakami kadrowymi i naprawdę niełatwej sytuacji pedagogów, dla których nagła konieczność radzenia sobie z uczniami wychowanymi w innej kulturze, nierzadko z problemami językowymi, brak odpowiednich materiałów dydaktycznych i zdecydowanie zbyt duża liczba dzieci w klasach. Potrzebne jest wsparcie specjalistów: psychologów, pedagogów, asystentów kulturowych, nauczycieli wspomagających. 

Ważne: Naturalną konsekwencją przeludnienia szkół jest spadek jakości nauczania. 

Warto rozważyć stworzenie więcej placówek edukacyjnych działających w systemie ukraińskim. Można byłoby wykorzystać do tego nieruchomości pozostające w dyspozycji Skarbu Państwa, a tworząc zespół wykorzystać potencjał osób, które w wyniku działań wojennych znalazły się na terytorium Polski. Mogłoby pomóc także zwiększenie oddziałów międzynarodowych.