Definicja działalności gospodarczej w kontekście sprzedaży nieruchomości i PIT

Trybunał Konstytucyjny rozpatrywał skargę, w której zarzucono niejasność pojęcia "pozarolnicza działalność gospodarcza". Zdaniem skarżącego niejasność ta prowadzi do naruszenia zasady określoności przepisów prawa daninowego. Zasadę tę określają art. 84 i art. 217 Konstytucji. W skardze zarzucono także, że nie można określić relacji między źródłem przychodu którym jest pozarolnicza działalność gospodarcza, a źródłem przychodu z odpłatnego zbycia nieruchomości, przy czym to drugie nie jest związane z wykonywaniem działalności gospodarczej. To zdaniem skarżącego prowadzi do prawotwórczej wykładni przepisów dokonywanej przez organy podatkowe i sądy. A to prowadzi do nakładania nienależnych zobowiązań podatkowych, czyli w konsekwencji ograniczenia prawa własności. 

Ważne: Pozbawienie mocy obowiązywania określonego przepisu musi być traktowane jako środek ostateczny. Można go zastosować jedynie wtedy, gdy niejasność lub nieprecyzyjność tego przepisu nie może być usunięta poprzez jego interpretację. 

Ustawa podatkowa definiuje działalność gospodarczą w art.  5a pkt 6  jako działalność prowadzoną we własnym imieniu - bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły, polegającą na:

1. działalności wytwórczej, budowlanej, handlowej, usługowej,
2. poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż,
3. wykorzystywaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych. 

Trybunał Konstytucyjny nie zdecydował się na pozbawienie mocy obowiązującej przepisów art. 5a pkt 6 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 3 (działalność gospodarcza jako źródło przychodów) i pkt 8 lit. a (przychód z odpłatnego zbycia nieruchomości lub udziału w nieruchomości) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Jednogłośnie orzekł, że przywołane przepisy są zgodne z art. 84 w związku z art. 217 w związku z art. 64 ust. 3 Konstytucji.

Ewentualne nieścisłości związane z tym przepisem można natomiast wyeliminować poprzez zastosowanie wykładni prawa. Jednak stosując ją, trzeba uwzględnić specyfikę każdego konkretnego zdarzenia. 

Trybunał nie zgodził się z twierdzeniem, że pojęcie działalności gospodarczej jest niejasne. Zostało ono zdefiniowane  w jednolitym orzecznictwie sądów administracyjnych - przede wszystkim Sądu Najwyższego. Stworzono katalog kilku elementów tworzących pojęcie działalności gospodarczej. Na tej podstawie można jednoznacznie stwierdzić, że działalnością gospodarczą jest:
a)działalność zarobkowa
b) wykonywana w sposób zorganizowany
c) wykonywana w sposób ciągły
d) prowadzona we własnym imieniu
e) prowadzona na własny lub na cudzy rachunek. 

Aby ocenić, czy dane czynności stanowią działalność gospodarczą, trzeba zbadać je przez pryzmat okoliczności, w których są wykonywane. 

Ważne: To nie przekonania podatnika decydują o tym, czy działalność gospodarcza jest prowadzona, a obiektywne zewnętrzne przejawy tej działalności. 

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie dotyczące określenia sprzedaży nieruchomości z punktu widzenia przepisów podatkowych.  Musi to być rozstrzygane każdorazowo z uwzględnieniem wszystkich okoliczności tej sprzedaży, w tym także czynności wykonanych przez podatnika przed samą sprzedażą. Jednak organy podatkowe powinny pamiętać o zasadzie in dubio pro tributario, nakazującej rozstrzygać niedające się usunąć wątpliwości co do treści przepisów prawa podatkowego na korzyść podatnika.