Fiskus zajmie nadpłatę małżonków na poczet długu jednego z nich

Właśnie w sprawie wspólnie rozliczających się małżonków wystąpił do Ministra Finansów Rzecznik Praw Obywatelskich. Dług dotyczył jednego z małżonków, podatek nadpłacili we wspólnym rozliczeniu, a mimo to nadpłata została zajęta na poczet długu. Takie działanie w nieuzasadniony sposób rozszerzyło przepisy regulujące solidarną wierzytelność z tytułu nadpłaty podatku. Co więcej - we wcześniejszych orzeczeniach Naczelnego Sądu Administracyjnego wprost został wyrażony pogląd, że niedopuszczalne jest, by organy podatkowe zajęły nadpłatę PIT małżonków, gdy tytuł wykonawczy o odpowiedzialności za długi dotyczy tylko jednego z nich. 

Sprawa, którą zajął się Rzecznik Praw Obywatelskich dotyczyła podatniczki, która rozliczyła się razem z mężem. Skorzystanie z ulgi podatkowej doprowadziło do powstania nadpłaty w podatku dochodowym od osób fizycznych. Nadpłatę zajęły organy podatkowe w związku z egzekucją należności dotyczącej męża podatniczki, co potwierdzał prawomocny wyrok cywilny. Dług powstał jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego. Mimo to organy podatkowe uznały zajęcie nadpłaty za dopuszczalne. 

Zdaniem podatników, fakt, że małżeństwo może się wspólnie rozliczać jako jeden podatnik, nie uprawnia do wniosku, że ich wspólna wierzytelność może stać się źródłem zaspokojenia zobowiązań jednego z tych małżonków. A organy podatkowe automatycznie realizują takie zajęcie. Dopiero później małżonek dłużnika może zastosować odpowiednie środki obrony, jednak nie zawsze się to udaje. Działanie fiskusa pozbawia więc dostępu do środków finansowych rodziny - w dobie inflacji i kryzysu gospodarczego, jest to szczególnie krzywdzące. 

Organy podatkowe wykorzystują tezę orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego, z której wynika, że organ ma prawo zwrócić całą nadpłatę na rzecz jednego z małżonków, ponieważ jest to wierzyciel solidarny. To stwierdzenie zinterpretowano tak, że organ tym samym ma również prawo zaliczyć nadpłatę na zaległość jednego z małżonków.  Taką interpretację poparło Ministerstwo Finansów, choć NSA często powtarzało, że solidarna odpowiedzialność i solidarna wierzytelność małżonków nie powinna być sprowadzona do generalnej odpowiedzialności za długi. 

Ważne: Zdaniem NSA gdy tytuł wykonawczy o odpowiedzialności za długi dotyczy tylko jednego z małżonków, to nie jest dopuszczalne takie działanie organów podatkowych, by przypadającą solidarnie małżonkom nadpłatę przekazać na poczet długu, za który odpowiada tylko jeden z  nich.