Wspólne przedsięwzięcie okiem Trybunału Konstytucyjnego

Skarga do Trybunału Konstytucyjnego trafiła za sprawą skargi konstytucyjnej podatnika, który uznał, że przepisy dotyczące wspólnego przedsięwzięcia zawarte w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, w gruncie rzeczy prowadzą do podwójnego opodatkowania tego samego zdarzenia podatkowego. Dokładniej mowa o art. 8 ust. 1  i ust. 2 pkt 1 ustawy o PIT. Trzeba jednak pamiętać, że TK rozpatrywał sprawę, na kanwie przepisów w brzmieniu nadanym  ustawą z 12 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw i ustawą z 9 listopada 2000 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw.

ust. 1. Przychody z udziału w spółce niebędącej osobą prawną, ze wspólnej własności, wspólnego przedsięwzięcia, wspólnego posiadania lub wspólnego użytkowania rzeczy lub praw majątkowych u każdego podatnika określa się proporcjonalnie do jego prawa w udziale w zysku oraz, z zastrzeżeniem ust. 1a, łączy się z pozostałymi przychodami ze źródeł, z których dochód podlega opodatkowaniu według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1.
W przypadku braku przeciwnego dowodu przyjmuje się, że prawa do udziału w zysku są równe.
ust. 2. Zasady wyrażone w ust. 1 stosuje się odpowiednio do: 1) rozliczania kosztów uzyskania przychodów, wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodów i strat; 2) ulg podatkowych związanych z prowadzoną działalnością w formie spółki niebędącej osobą prawną.

Masz problem podatkowy? Sprawdź indywidualne rozwiązania proponowane przez naszych ekspertów 

Podatnik składający skargę był przedsiębiorcą, który został skontrolowany przez organy podatkowe. Na skutek kontroli została wydana decyzja, która określiła wysokość zobowiązania podatkowego za rok 2010 wraz z odsetkami za zwłokę od nieuregulowanych w terminie zaliczek. Organy podatkowe uznały, że podatnik w 2010 r realizował wspólne przedsięwzięcie w rozumieniu art. 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych  i to sprawiło, że nieprawidłowo obliczył on przychody i koszty w podatku dochodowym. Niezadowolony z tego rozstrzygnięcia podatnik zwrócił, po wyczerpaniu drogi prawnej, zwrócił się do Trybunału Konstytucyjnego. 

W skardze konstytucyjnej podatnik zarzucał przepisom przede wszystkim, że nie realizują zasady szczególnej określoności prawa daninowego, głównie ze względu na użycie niedookreślonego pojęcia wspólnego przedsięwzięcia. 

TK w swoim orzeczeniu zaznaczył, że w przypadku zarzutów dotyczących standardu legislacyjnego, wymaga skontrolowania nie sposób stosowania danej regulacji lecz jego zgodność z normami, które w hierarchii prawa stoją wyżej. O określeniu, czy przepisy są zgodne bądź niezgodne z konstytucją decyduje możliwość wskazania norm jednoznacznie nakazujących bądź zakazujących określonych działań bądź zaniechania działań. 

Pojęcie wspólne przedsięwzięcie nie zostało zdefiniowane ani w ustawie o podatku dochodowym ani też w innych przepisach. Mimo wszystko wspólne przedsięwzięcie może powstać dzięki zasadzie swobody umów, która została określona w Kodeksie cywilnym. 

Ze względu na brak definicji legalnej, trzeba sięgnąć po wykładnię językową. TK zaznacza jednak, że sformułowanie wspólne przedsięwzięcie nie jest niezrozumiałe dla przeciętnych użytkowników języka polskiego. Na wykładni językowej ukształtowała się także jednolite interpretacja tego sformułowania w orzecznictwie (por. wyrok NSA z 1 października 2018 r. - sygn. akt II FSK 3061/18). 

Trybunał przytacza także rozumienie przedstawione przez piśmiennictwo, zgodnie z którym wspólnym przedsięwzięciem jest: sytuacja, w której zgodnie z poczynionymi wcześniej ustaleniami dwa podmioty lub większa liczba podmiotów podejmują wspólne działania w celu realizacji określonego przedsięwzięcia gospodarczego. 

Wspólne przedsięwzięcie to wspólne działanie co najmniej dwóch podmiotów, które jest podejmowane aby przynieść określony cel (wyrok NSA z 24 czerwca 2010 r. - II FSK 249/09 oraz wyrok NSA z 23 listopada 2012 r. - sygn. II FSK 614/11).  

Ważne: Występujące w praktyce trudności interpretacyjne same w sobie nie świadczą o naruszeniu zasad prawidłowej legislacji, w tym zasady określoności przepisów prawa

Trybunał Konstytucyjny stoi na stanowisku, że - wbrew twierdzeniom zawartym w skardze konstytucyjnej - pojęcie wspólne przedsięwzięcie nie budzi kontrowersji. Nie ma podstaw do uznania, że na gruncie art. 8 ust. 1 jest niejasne i nieprecyzyjne w taki sposób, że narusza zasadę określoności prawa daninowego. 

W swoim orzeczeniu Trybunał Konstytucyjny podkreśla także, że nieprecyzyjność bądź niejasność będzie uzasadniała stwierdzenie niezgodności z Konstytucją jedynie wtedy, gdy wynikających z niej rozbieżności nie można usunąć stosując zwykłe środki do wyeliminowania niejednolitości stosowania prawa.