Janosikowe - czy mechanizm uwzględni wytyczne TK?

Rzecznik Praw Obywatelskich zauważa, że przepisy dotyczące wprowadzonego w 2014 r. mechanizmu korekcyjno-wyrównawczego nie gwarantują samorządom stabilności finansowej. Podkreśla także, że sytuacja samorządów opłacających takie świadczenie jest niejednokrotnie gorsza niż tych, które ze świadczenia korzystają. Przepisy od samego momentu wprowadzenia budzą zastrzeżenia, ze względu na ich kształt i skutki które wywołują. 

Przepisy sprawiają, że niektóre województwa m.in. województwo mazowieckie - nie dość, że nie otrzymuje części regionalnej subwencji ogólnej, to jeszcze ma dopłacać do budżetu państwa na jej pokrycie, a to może prowadzić do braku możliwości zrealizowania własnych zadań samorządu. 

Przepisy badał Trybunał Konstytucyjny, który w wyroku z 2006 r, wskazał jak powinny wyglądać konstytucyjne ramy funkcjonowania takich regulacji, m.in. podkreślił, że zmniejszenie dochodów własnych samorządów bogatszych może się odbywać jedynie w niezbędnym zakresie. Przepisy wielokrotnie pojawiały się przed Trybunałem w zakresie różnych jednostek samorządu (sygn. K 14/11 w odniesieniu do gmin i powiatów, sygn. K 13/11 w odniesieniu do województw). Podkreślał, że mechanizm nie uwzględnia zmian w jednostkach samorządu terytorialnego i nie gwarantuje zachowania istotnej części dochodów własnych dla realizacji zadań własnych. Co więcej zaznaczał, że brak jest jakichkolwiek przepisów zabezpieczających samorząd przed nadmiernym ubytkiem dochodów własnych. 

Postanowienie w tej sprawie TK wydał 26 lutego 2013 r. Niebawem minie 10 lat, a przepisy zostały poprawione jedynie szczątkowo. W postanowieniu o sygn. S 1/13 TK wskazał uchybienia w ustawie o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, dotyczących wyrównania poziomego dochodów jednostek samorządu terytorialnego. Uznał, że te uchybienia muszą zostać usunięte, aby można mówić o spójnym systemie prawnym. 

Przepisy podlegały raczej zmianom symbolicznym i kosmetycznym, a system finansów publicznych w kontekście funkcjonowania finansów samorządów przeszedł niezwykle poważne przemiany. Dodatkowo diametralnie zmieniła się sytuacja gospodarcza - dodatkowe zadania związane z przyjmowaniem imigrantów, rosnące koszty wykonywania zadań publicznych, chociażby związane z kosztami energii. 

RPO zaznacza, że system jest dysfunkcyjny i konieczne jest jego pilne zreformowanie.