ZUS może podważyć nieodpłatną umowę zlecenia

Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Jeżeli ani z umowy, ani z okoliczności nie wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać je bez wynagrodzenia, za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie.

Umowa zlecenia, w świetle przepisów o ubezpieczeniach społecznych i zdrowotnym, jest tytułem do tych ubezpieczeń. Jeśli zlecenie wykonuje współmałżonek, to podlega on ubezpieczeniom tak jak zleceniobiorca, a nie osoba współpracująca (gdy małżonkowie prowadzą wspólne gospodarstwo domowe).

Jeśli zatem strony chcą zawrzeć nieodpłatna umowę zlecenia, postanowienie w tym zakresie musi znaleźć się w umowie. W przeciwnym razie zleceniobiorcy będzie przysługiwało wynagrodzenie.

Warunkami objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym osób bliskich osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą są:

• pozostawanie we wspólnym gospodarstwie,
• współpraca przy prowadzeniu owej działalności pozarolniczej.

Zdaniem Sądu Najwyższego: Jeżeli kryteria określone dla osób współpracujących spełnia pracownik, to dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jak osoba współpracująca (...) W razie wyraźnego uregulowania zatrudnienia na podstawie pozapracowniczych stosunków zatrudnienia realizowana forma pracy decyduje o systemie ubezpieczenia, nawet wówczas, gdy osoba zatrudniona należy do kręgu podmiotów uprawnionych do legitymowania się statusem współpracującego przy wykonywaniu działalności gospodarczej. (fragment uzasadnienia do wyroku Sądu Najwyższego z 6 stycznia 2009 r., II UK 134/08).

Co do nieodpłatnej umowy zlecenia z małżonkiem, istnieje ryzyko jej zakwestionowania przez ZUS, gdyż taka umowa jest zgodna z kodeksem cywilnym, ale nie rodzi obowiązku ubezpieczeniowego.

Warto zwrócić się do ZUS o wydanie pisemnej interpretacji w tej sprawie, gdyż można spotkać się z poglądem, według którego współmałżonek wykonujący „darmowe” zlecenie nie jest, w świetle przepisów ubezpieczeniowych, ani pracownikiem, ani zleceniobiorcą (nie ma przychodu, a więc podstawy wymiaru składek). Wówczas może on być traktowany jako osoba współpracująca, za którą przedsiębiorca musi opłacać składki emerytalno-rentowe oraz składkę zdrowotną.