Modernizacja i rozwoju firmy - udział służby BHP

Przepisy prawa pracy nie definiują czym jest rozwój (zakładu pracy). Odwołać należy się zatem do literalnego znaczenia słowa „rozwój” na gruncie Słownika języka polskiego PWN (tabela). Podobnie jak w przypadku rozwoju, przepisy nie definiują też pojęcia „modernizacja” firmy pracy w kontekście zadań służby bhp.

Tabela. Rozwój i modernizacja według PWN

W zakresie działania służby bhp mieści się „udział” w opracowywaniu planów dotyczących rozwoju i modernizacji firmy. Oznacza to, że w żadnym razie pracodawca nie może zobowiązać służby bhp do samodzielnego opracowywania planów rozwoju czy modernizacji. Tym samym odmowa pracowników służby bhp wykonania polecenia polegającego na samodzielnym opracowaniu planów rozwoju i modernizacji firmy będzie jak najbardziej zasadna i dopuszczalna.

W żadnym razie pracodawca nie powinien stawiać pracowników służby bhp przed „faktem dokonanym” i przedstawiać już opracowanych planów rozwoju i modernizacji – do „przyklepania” (pozytywnego zaopiniowania). Pracownicy służby bhp mają zagwarantowany udział w opracowywaniu planów rozwoju i modernizacji firmy – od podstaw, czyli od początkowych założeń czy wizji pracodawcy. Takie podejście w praktyce może zaoszczędzić pracodawcy dużo czasu, środków oraz późniejszych trudności czy rozczarowań. Nie każde bowiem wyobrażenie pracodawcy w zakresie rozwoju czy modernizacji firmy jest możliwe do realizacji w kontekście zapewnienia należytego poziomu bezpieczeństwa pracy.

Rolą pracowników służby bhp, w ramach udziału w opracowywaniu planów i modernizacji firmy, jest przedstawianie propozycji dotyczących uwzględnienia w tych planach rozwiązań techniczno-organizacyjnych zapewniających poprawę stanu bhp. Oznacza to, że plany rozwoju i tym samym modernizacji firmy muszą uwzględniać nie tyle pozostawienie warunków bhp na obecnym poziomie, ile poprawę stanu bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nowe przedsięwzięcia w zakresie rozwoju i modernizacji powinny być prowadzone z założeniem poprawę stanu bezpieczeństwa i higieny pracy.

Oczywiście trudno wymagać od pracodawcy, który regularnie w sposób optymalny zapewnia warunki bezpiecznej pracy, aby w ramach planów rozwoju i modernizacji dążył do wprowadzenia rozwiązań techniczno-organizacyjnych zapewniających poprawę stanu bhp.

Rozwój i modernizacja firmy mogą zaistnieć nie tylko w ramach działalności prowadzonej przez bieżącego pracodawcę. Rozwój, a w konsekwencji modernizacja mogą być bowiem efektem przekształceń pracodawcy. Przykładem może być przejście części lub całości firmy pracy na nowy podmiot na zasadach art. 23¹ Kodeksu pracy, gdzie wśród pracowników przechodzących na nowy podmiot znajdują się również osoby wchodzące w skład służby bhp. W takim przypadku należy uznać, że przechodząca na nowego pracodawcę służba bhp jest właściwa do wypełniania obowiązków związanych z udziałem w:

• opracowywaniu planów modernizacji i rozwoju firmy oraz
• przedstawiania propozycji dotyczących uwzględnienia w tych planach rozwiązań techniczno-organizacyjnych zapewniających poprawę stanu bhp.

• Kontrola warunków pracy – pierwsze i strategiczne zadanie służby bhp
• Obowiązki służby bhp w zakładzie pracy

Do zadań służby bhp należy również udział w ocenie założeń i dokumentacji dotyczących modernizacji firmy pracy albo jego części, a także nowych inwestycji oraz zgłaszanie wniosków dotyczących uwzględnienia wymagań bhp w tych założeniach i dokumentacji. Przepis rozporządzenia w sprawie służby bhp, który wskazuje na to zadanie, nie jest precyzyjny. Może pojawić się problem, gdy realizacja omawianego zadania służby bhp zostanie uwzględniona w zakresie kontroli inspektora pracy. Na szczęście będzie to wtedy problem dla pracodawcy i kontrolującego.

Analizując jedno z zadań służby bhp, określone w § 2 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia w sprawie służby bhp, można założyć, że wskazane obowiązki będą przenikały się z zadaniami służby bhp. Szczególnie tymi dotyczącymi udziału w opracowywaniu planów modernizacji i rozwoju firmy oraz przedstawianiu propozycji dotyczących uwzględnienia w tych planach rozwiązań techniczno-organizacyjnych zapewniających poprawę stanu bhp (§ 2 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia).

Rola służby bhp sprowadza się do „udziału” w ocenie założeń. Wynikają z tego dla służby bhp dwa praktyczne wskazania:

• służba nie może być angażowana do samodzielnego oceniania założeń,
• służba nie może uczestniczyć w opracowywaniu założeń.

Należy przyjąć, że nie można tu czynić analogii z czwartym zadaniem, jakim jest udział w opracowywaniu planów modernizacji i rozwoju firmy. Inaczej mówiąc, założenia – jak przynajmniej wynika z rozporządzenia w sprawie służby bhp – opracowywane są bez udziału służby bhp (która uczestniczy w ich ocenianiu, opiniowaniu). Dopiero konkretyzacja założeń w ramach opracowywania planów modernizacji firmy jak najbardziej będzie wchodziła w zakres obowiązków służby bhp.

Powyższe zasady dotyczą zarówno udziału w ocenie założeń, jak również dokumentacji dotyczącej modernizacji firmy lub jego części oraz nowych inwestycji. W praktyce modernizacja firmy ma związek z inwestycjami – i na odwrót – inwestycje często prowadzą do modernizacji firmy lub jego części.

Zadania służby bhp to nie tylko udział w ocenie tego, co zostało już wcześniej przygotowane, ale i zgłaszanie wniosków dotyczących uwzględniania wymagań bhp w ocenianych założeniach i dokumentacji. Ocenę należy zatem traktować jako etap wstępny, na podstawie którego służba bhp powinna przedstawić wnioski w powyższym zakresie. Zakładając oczywiście, że oceniane założenia i dokumentacja takich wniosków nie zawierają. Forma zgłaszania wniosków nie została uregulowana. Jednak do celów dowodowych najbezpieczniej dla służby bhp będzie pisemne kierowanie wniosków bezpośrednio do pracodawcy lub osoby przez niego wskazanej.

Omawiane obowiązki służby bhp podlegają czynnościom kontrolno-nadzorczym realizowanym przez inspektorów pracy. Ogólne ujęcie omawianego zadania służby bhp, które dodatkowo nie precyzuje istotnych kwestii formalnych, daje z jednej strony duże pole manewru inspektorowi w zakresie oceny prawidłowości wypełniania obowiązków. Z drugiej zaś daje możliwość prowadzenia z inspektorem skutecznej polemiki – w końcu przepisy nie normują czasu, jaki ma służba bhp na zajęcie stanowiska w ramach dokonywania oceny oraz zgłaszania wniosków.