Kontrola trzeźwości w znowelizowanym Kodeksie pracy

Możliwość przeprowadzenia kontroli trzeźwości pracownika pojawia się po spełnieniu określonych warunków. Zgodnie z nowymi przepisami, pracodawca może przeprowadzić kontrolę trzeźwości pracowników jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników, innych osób lub ochrony mienia. Jednak prawodawca nie zawarł obowiązku zachowania trzeźwości w miejscu i w czasie pracy wśród podstawowych obowiązków pracowniczych. 

Ważne: Podejmując kontrolę trzeźwości pracownika, pracodawca musi być w stanie wykazać, że jest ona niezbędna do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracownika lub innych osób, lub do ochrony mienia. 

Mamy tutaj do czynienia z bardzo ogólną klauzulą niezbędności zapewnienia ochrony życia i zdrowia.

Wyobraźmy sobie przerwę lunchową pracowników administracyjno-biurowych, podczas której kilku z nich sięga po lampkę wina do obiadu. Trudno w takiej sytuacji uznać, że jest to zagrożenie dla życia i zdrowia pracowników. Więc nie jest zrealizowany warunek uzasadniający kontrolę trzeźwości pracowników. 

Taki przykład pokazuje, że lepszym rozwiązaniem byłoby wprowadzenie obowiązku zachowania trzeźwości, co pracodawca mógłby kontrolować jeśli będzie miał uzasadnioną wątpliwość co do dyspozycyjności pracownika. 

Nie tylko Kodeks pracy reguluje kwestie kontroli trzeźwości pracowników. Robią to również przepisy aktów wykonawczych. 

Trzeba pamiętać, że kontrola trzeźwości nosi za sobą konieczność przestrzegania obowiązku poszanowania godności oraz innych dóbr osobistych pracownika - podstawowej zasady prawa pracy. Ustawodawca nie doprecyzował jednak o jakie konkretnie dobra osobiste chodzi. Można jedynie przypuszczać, że są to: prawo do prywatności, czy prawo do dobrego imienia. 

Pracodawca chcący kontrolować trzeźwość pracowników może sięgnąć po metody niewymagające badania laboratoryjnego, wykorzystując urządzenia posiadające ważny dokument potwierdzający jego kalibrację lub wzorcowanie. Badanie ma doprowadzić do stwierdzenia, że w organizmie pracownika nie ma alkoholu albo występująca w organizmie ilość tej substancji wskazuje na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości. Definicję tych pojęć zawiera ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. 

Ważne: Jeżeli na skutek badania okaże się, że zawartość alkoholu nie osiąga lub nie prowadzi do osiągnięcia wartości właściwych dla stanu po użyciu alkoholu - uznaje się to za równoznaczne ze stwierdzeniem braku obecności alkoholu w organizmie pracownika. 

Przeprowadzenie kontroli trzeźwości pracowników będzie wymagało również odpowiednich zapisów w wewnątrzzakładowych źródłach prawa. Mowa oczywiście o układach zbiorowych, regulaminie pracy albo - jeśli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy - obwieszczeniu.

Sprawdź jakie zapisy powinny znaleźć się we wskazanych regulacjach 

Przepisy Kodeksu pracy odnoszące się do kontroli trzeźwości, wraz z przepisami wykonawczymi, mają odpowiednie zastosowanie także do organizujących pracę pracodawców oraz osób fizycznych, jeśli łączy je inna podstawa niż stosunek pracy, a nawet gdy praca wykonywana jest na podstawie kontraktu z osobą prowadzącą na własny rachunek działalność gospodarczą. 

Odpowiednie stosowanie musi uwzględnić specyfikę danego stosunku łączącego strony, w związku z czym np. nie będzie możliwe zastosowanie kary porządkowej wobec zleceniobiorcy. 

Ważne: W związku ze zmianą ustawy o wychowaniu w trzeźwości, nie tylko pracodawca może przeprowadzić kontrolę trzeźwości, lecz także przedsiębiorca niebędący pracodawcą, jeśli organizuje pracę osób fizycznych, wykonywaną na innej podstawie niż stosunek pracy albo osób fizycznych prowadzących na własny rachunek działalność gospodarczą. 

Kontrola może obejmować zarówno trzeźwość tych osób jak i obecność w ich organizmie środków działających podobnie do alkoholu.