Jak pomóc wstydliwemu dziecku?

Dzieci – jak dorośli – mają różne temperamenty. Podczas gdy jedne maluchy są śmiałe, energiczne i żywiołowe, inne są wybitnie nieśmiałe, bojaźliwe, nieufne. Wstydliwość u dziecka tak naprawdę może pojawić się na każdym etapie rozwoju i zwykle nie jest to powód do zaniepokojenia. Wiele dzieci z tego wyrasta. Niekiedy jednak wstydliwość u dziecka nie słabnie, a wręcz nasila się z wiekiem. Co wtedy?

Przede wszystkim należy mieć świadomość, że mały człowiek ma prawo do odczuwania całej gamy emocji – wstyd czy nieśmiałość są jednymi z nich. Dzieci mogą wstydzić się m.in. wystąpień publicznych oraz nowych sytuacji. Niektóre maluchy po prostu potrzebują więcej czasu, żeby odnaleźć się w nowym otoczeniu. Warto jednak zrobić rachunek sumienia i zastanowić się, czy wstydliwość naszej pociechy nie wynika np. z nadmiernej ochrony. Może się bowiem zdarzyć, że rodzic chowa dziecko „pod kloszem”, a maluch, który ciągle słyszy zakazy i jest strofowany, może rozwinąć w sobie nadmierną bojaźliwość i stronić od grupy czy aktywności.

Często niektóre zachowania dzieci są zupełnie naturalne, a rodzice niepotrzebnie się nimi niepokoją. Dziecko może np. być wstydliwe wśród obcych osób, ale już wśród tych, których zna, czuć się komfortowo – i to jest jak najbardziej w porządku. Jeśli jednak dziecko:

• nie jest w stanie przez długi czas przystosować się do nowych warunków,

• nie uczestniczy w zabawach z rówieśnikami,

• jest nadmiernie płaczliwe,

• woli towarzystwo znanych mu dorosłych od rówieśników,

• nie chce bawić się w przedszkolu ani na placu zabaw,

warto zastanowić się, czy nie mamy do czynienia z dzieckiem wysoko wrażliwym. Wskazane są też ćwiczenia wzmacniające pewność siebie oraz, ewentualnie, konsultacja psychologiczna – chociażby po to, żeby ekspert mógł rozwiać nasze obawy.

Dziecko wstydliwe to często (choć nie zawsze) dziecko wysoko wrażliwe. Rodzice zwykle zastanawiają się, jakie są dzieci wysoko wrażliwe. Wysoką wrażliwość widać już właściwie od pierwszych dni życia malucha. Takie dzieci są płaczliwe, „marudne”, potrzebują stałej obecności rodziców, są wyczulone na wahania nastrojów swoich opiekunów. W późniejszych latach trudno dostosowują się do nowych warunków, mogą być nadwrażliwe na wszelkie bodźce i nadmiernie wycofane.

Elaine Aron, psycholog zajmująca się wysoką wrażliwością, w celu ustalenia, czy mamy do czynienia z dzieckiem wysoko wrażliwym, posługuje się akronimem DOES. Skala ta obejmuje:

• głębokie przetwarzanie (ang. depth of processing),

• łatwość ulegania przestymulowaniu (ang. overstimulation),

• reaktywność emocjonalną (ang. emotional reactivity) połączoną z dużą empatią (ang. empathy),

• wyczulenie na subtelne bodźce (ang. subtle stimuli).

Dziecko wysoko wrażliwe musi mieć wszystkie wymienione wyżej cechy, a nie tylko część z nich.

To naturalne, że rodzice chcą dla swoich dzieci jak najlepiej, czasem jednak na ich wstydliwość, szczególnie uważaną za nadmierną, reagują nerwowością oraz zirytowaniem. Choć czasem o to trudno, rodzice w takiej sytuacji powinni przede wszystkim zachować spokój. Chodzi o to, by pokazać dziecku, że nie ma się czego ono obawiać. Zmuszanie wstydliwego dziecka do różnych zachowań i czynności („No powiedz ten wierszyk, którego się uczyłaś/eś”), z którymi młody człowiek nie czuje się komfortowo, nie jest właściwym postępowaniem. Rodzic powinien wykazać się empatią i… uzbroić się w cierpliwość.

Jeśli jako rodzic zastanawiasz się, jak pomóc dziecku pokonać wstyd, istnieją sposoby, z których możesz skorzystać:

• Zachęcaj, ale nie naciskaj. Proponuj dziecku różne aktywności, pozwól mu jednak decydować samodzielnie o tym, co chce robić.

• Nigdy nie szantażuj („Jeśli tego nie zrobisz, nie pójdziemy na plac zabaw”).

• Chwal i ewentualnie nagradzaj wszelkie, nawet najmniejsze postępy rozwojowe.

• Zaakceptuj fakt, że twoje dziecko potrzebuje więcej czasu, by przystosować się do nowych sytuacji.

• Porozmawiaj o swoim dziecku z personelem w żłobku/przedszkolu/szkole.

• Nie porównuj swojego dziecka do innych dzieci („Zobacz, inni już dawno to zrobili, a ty jeszcze nie?”).

• Rozmawiaj ze swoją pociechą o emocjach. Pytaj, jak czuje się w określonych sytuacjach.

• Wzmacniaj poczucie wartości u swojego dziecka.