Wzrost cen materiałów budowlanych – rażąca strata wykonawcy

Data: 11-05-2022 r.

Co należy wykazać przed sądem w celu dochodzenia zmiany wysokości wynagrodzenia? Jak należy interpretować pojęcie rażącej straty? W jaki sposób sądy modyfikują świadczenia stron? Sprawdź odpowiedzi, zanim wystąpisz do sądu z powództwem o zmianę umowy w związku z poniesieniem rażącej straty.

Zawieranie umów o roboty budowlane wiąże się w dzisiejszych czasach z dużym ryzykiem rentowności inwestycji. Kontrahenci często nie chcą zgodzić się na waloryzację świadczeń w drodze obustronnych porozumień, a jedynym sposobem na zmianę wysokości wynagrodzenia w umowie o roboty budowlane jest dochodzenie swoich praw przed sądem.

Klauzula nadzwyczajnej zmiany stosunków

 

Jeżeli strony nie mogą dojść do porozumienia co do podwyższenia wynagrodzenia, wykonawca poszukiwać może ochrony prawnej w sądzie. W celu dochodzenia podwyższenia wynagrodzenia trzeba wykazać, że:

  • doszło do nieprzewidywalnej zmiany sytuacji na rynku,
  • wykonanie umowy zgodnie z jej aktualna treścią narazi wykonawcę na poniesienie rażącej straty,
  • wystąpił związek przyczynowy pomiędzy zmianą stosunków i wystąpieniem rażącej straty.

Przez nadzwyczajną zmianę stosunków rozumieć należy zdarzenia niezależne od stron i  nieprzewidywalne w dacie zawarcia umowy. Są to zatem takie sytuacje, których racjonalnie działający uczestnik obrotu nie mógł przewidzieć, np. klęski żywiołowe, wojna czy nieoczekiwana niedostępność danego surowca na rynku albo gwałtowny wzrost jego ceny.

Zdaniem Sądu: Gwałtowny wzrost cen materiałów i usług budowlanych po blisko 10-letnim okresie ich stabilizacji, może być uznany za zaistnienie sytuacji nadzwyczajnej i nieprzewidywalnej w chwili zawierania umowy .

Kolejną z przesłanek jest wystąpienie rażącej straty. Przepis nie definiuje, co należy rozumieć pod tym pojęciem, a wskazówek do jego interpretacji poszukiwać należy w orzecznictwie sądów.

Rażąca strata w orzecznictwie sądów

Na wstępie należy podkreślić, że pojęcie rażącej straty nie odnosi się do wartości bezwzględnej konkretnej straty. W orzecznictwie wskazuje się, iż dla oceny czy zagrożenie stratą ma charakter rażący należy zestawić planowany zysk z umowy ze stratą spowodowaną nadzwyczajną zmianą stosunków.

Zdaniem Sądu: Stratę, której wartość znacząco przewyższa zysk z umowy uznać należy za rażącą. W przywołanym orzeczeniu stan faktyczny dotyczył wzrostu kosztów budowy związanych z gwałtownym i nieprzewidywalnym wzrostem cen stali w 2004 roku. W związku z realizacją zamówienia w 2004 roku wykonawca miał osiągnąć zysk w kwocie 118.246,02 zł (brutto), natomiast w 2005 roku w kwocie 106.354,62 zł (brutto). Łączny zysk z tytułu wykonania przedmiotowej umowy miał wynieść 224.600,64 zł (brutto), zaś na skutek wzrostu kosztów, w tym głównie cen stali, powód na wykonaniu przedmiotu umowy poniósł stratę w  wysokości ponad 400.000 zł. Dla oceny, czy zagrożenie stratą miało charakter rażący należało planowany przez powoda zysk zestawić ze stratą spowodowaną wzrostem cen stali. Wzrost kosztów budowy w związku ze wzrostem cen stali stanowił w 2004 roku kwotę 261.405,18 zł (brutto), z kolei w 2005 roku 159.483,99 zł (brutto), co łącznie stanowiło kwotę 420.397,18 zł (brutto). Porównanie powyższych kwot daje obraz sytuacji finansowej powoda, w jakiej znalazł się przy realizacji przedmiotowej umowy. W 2004 roku koszt zakupu stali przewyższył planowany zysk o ok. 150.000 zł, zaś w 2005 roku o ponad 50.000 zł. Sąd stwierdził, że utrzymanie umowy w jej pierwotnym kształcie doprowadziłoby do nieuzasadnionego wzbogacenia pozwanego, bowiem wykonawca pokryć musiał z własnych środków dodatkowe koszty zakupu stali. Co jednak istotne, sąd modyfikując wysokość wynagrodzenia postanowił, że ryzyko gospodarcze związane ze wzrostem cen stali powinny ponieść obie strony umowy w równym stopniu, co zdaniem sądu odpowiada zasadom współżycia społecznego.

Zdaniem Sądu: W innym wyroku, sąd oceniając czy wykonawca poniósł rażącą stratę porównał ją do wysokości planowanego zysku z umowy. Odmiennie jednak niż w przytoczonym powyżej wyroku, zasądził, że koszty wykazanej w postępowaniu rażącej straty wykonawcy pokryć ma inwestor. Sąd uznał bowiem, że strata jest rażąca jeżeli zysk miał się kształtować na poziomie około 1.000.000 zł, a strata wyniosła ponad 2.000.000 zł. W omawianej sprawie stwierdzono, że cena stali na przestrzeni okresu styczeń - kwiecień 2004 r. wzrosła o ponad 194%. Podwyżka ta, zdaniem sądu spowodowała, że wynagrodzenie, na jakie strony umówiły się straciło charakter świadczenia ekwiwalentnego w stosunku do świadczenia spełnionego przez wykonawcę. Sąd podkreślił także, iż wartość zamówienia obejmuje cenę za zakupione przez wykonawcę materiały niezbędne do jego realizacji, co zostało uwzględnione przez biegłego sporządzającego opinię w sprawie i obliczającego wysokość straty wykonawcy, na której oparł się sąd.

Zdaniem Sądu: W innym orzeczeniu sąd uznał, iż wykazywana przez wykonawcę strata na poziomie 5,4% wynagrodzenia umownego nie jest stratą rażącą. Pomimo, iż powód w procesie wykazał, iż na skutek nieprzewidywanej zmiany cen surowców i robocizny poniesie on stratę w kwocie 477.975,26 zł, to sąd zestawiając ją z wysokością umownego wynagrodzenia umownego - 8.833.751,30 zł, uznał, że po porównaniu straty z wysokością wynagrodzenia nie można takiej straty uznać za rażącą.

Dorota Brzezińska-Grabarczyk, adwokat, doświadczony ekspert w zakresie sporów, prawa budowlanego i projektów inwestycyjnych, partner w Kancelarii Brzezińska Narolski Adwokaci Ewa Ostrowska, aplikant radcowski w Kancelarii Brzezińska Narolski Adwokaci (http://bnadwokaci.pl/). Zajmuje się bieżącą obsługą korporacyjną podmiotów gospodarczych, rozwiązywaniem sporów, m.in. w sprawach budowlanych. Interesuje się prawem ochrony konkurencji i konsumentów.

Zaloguj się, aby dodać komentarz

Nie masz konta? Zarejestruj się »

Zobacz także

Prowadzenie książki obiektu budowlanego

pobierz

Badanie stanu prawnego nieruchomości

pobierz

Niedozwolone klauzule w umowie pośrednictwa

pobierz

Ustanawianie urządzeń przesyłowych na gruntach

pobierz

Polecane artykuły

Array ( [docId] => 41794 )
Array ( [docId] => 41794 )