Odwołanie darowizny ma skutek ponownego nabycia

Darowizna uregulowana jest w Kodeksie cywilnym. Jest to umowa, na mocy której darczyńca zobowiązuje się wykonać jakieś bezpłatne świadczenie na rzecz obdarowanego, kosztem swojego majątku. Umowa powinna mieć formę aktu notarialnego. Jeśli taka umowa nie zostanie zawarta w formie aktu notarialnego, ale świadczenie zostanie wykonane, to mimo niezachowania formy - umowa staje się ważna. Nie dotyczy to jednak darowizny nieruchomość, bo w jej przypadku przepisy szczególne wymagają zachowania form aktu notarialnego. 

Kodeks cywilny przewiduje możliwość odwołania swojej deklaracji dotyczącej darowizny przez darczyńcę. Można wskazać trzy sytuacje, w których taka możliwość się pojawi. 

1) zmiana stanu majątkowego - jeśli darowizna nie została jeszcze wykonana, a stan majątkowy darczyńcy zmienił się na tyle, że realizacja umowy doprowadziłaby do uszczerbku dla jego własnych potrzeb lub ciążących ustawowych obowiązków alimentacyjnych, darczyńca może odwołać darowiznę.
2) niedostatek - jeśli darczyńca po wykonaniu darowizny popadnie w niedostatek, to co prawda nie może żądać zwrotu, jednak ustawa narzuca na obdarowanego obowiązek dostarczać darczyńcy środków, których mu brak do utrzymania odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom albo do wypełnienia ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Obowiązek ten jest ograniczony granicami istniejącego wzbogacenia. Można się od tego uwolnić zwracając po prostu przedmiot umowy darowizny.
3) rażąca niewdzięczność - jeżeli obdarowany dopuścił się rażącej niewdzięczności, to darczyńca może odwołać darowiznę, nawet jeśli już została wykonana. Zwrot następuje na zasadach przewidzianych dla bezpodstawnego wzbogacenia, o którym mowa w art. 405 kc. Osoba, która uzyskała korzyść majątkową bez podstawy prawnej, kosztem innej osoby ma obowiązek wydać korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, zwrócić jej wartości.

Ważne: Korzyść uzyskana z darowizny staje się od chwili zdarzenia uzasadniającego odwołanie bezpodstawna i właśnie dlatego rodzi obowiązek zwrotu

Jeżeli darczyńca chce przekazać obdarowanemu nieruchomość, to przede wszystkim - o czym wspomnieliśmy już na wstępie niniejszego artykułu - umowa musi być bezwzględnie zawarta w formie aktu notarialnego. 

Aby odwołanie darowizny było skuteczne (dla skutku rzeczowego tego odwołania) konieczne jest:

1) oświadczenie obdarowanego o przeniesieniu własności na darczyńcę, złożone w formie aktu notarialnego
albo
2) prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli.

Ważne: Odwołanie darowizny wywołuje skutek na przyszłość. W efekcie darczyńca ponownie staje się właścicielem nieruchomości, która była przedmiotem umowy darowizny. Mamy do czynienia z nowym nabyciem nieruchomości przez darczyńcę. 

W przypadku, gdy darczyńca będzie chciał jednak sprzedać odzyskaną nieruchomość, aby nie dotknął go obowiązek podatkowy określony w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, musi odczekać pięć lat. 

Ważne:
Okres 5 lat, o którym mowa w przepisie art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, należy liczyć od końca roku kalendarzowego, w którym darczyńca nabył ponownie na własność, czyli od aktu notarialnego lub wyroku sądu na podstawie którego stał się znowu właścicielem.