Udzielanie informacji publicznej – czy jest obowiązkiem spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych

Nie tylko właściciele lokali chcieliby zapoznać się z dokumentami dotyczącymi funkcjonowania swojej spółdzielni czy wspólnoty mieszkaniowej. Również osoby trzecie mogą być zainteresowane sprawami zarządzania przez spółdzielnię lub wspólnotę mieszkaniową określoną nieruchomością. Interesujące mogą być dla nich np. dokumenty obrazujące stan techniczny budynku czy podjęte przez właścicieli uchwały. O dokumenty związane z zarządzaniem nieruchomościami osoby te niejednokrotnie występują w trybie dostępu do informacji publicznej. Gdy spółdzielnia lub wspólnota milczy bądź odmawia udostępnienia dokumentów, kierują sprawę do sądu administracyjnego. 

Do udzielania informacji publicznej zobowiązane są podmioty, których kategorie przykładowo wylicza udip. Przede wszystkim są to wszelkiego rodzaju organy władzy publicznej, organy samorządów gospodarczych i zawodowych czy podmioty reprezentujące Skarb Państwa, państwowe lub samorządowe osoby prawne bądź inne państwowe lub samorządowe jednostki organizacyjne. Obowiązek udzielania informacji publicznej może dotyczyć także podmiotów prywatnych. Wystarczy tylko, że wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym.

Obowiązek udzielenia informacji publicznej spoczywa na podmiotach, które przepisy udip określają jako podmioty zobowiązane. Kwestia, czy spółdzielnie mieszkaniowe należą do kręgu tych podmiotów, budziła liczne spory w orzecznictwie. Niektóre z sądów administracyjnych uznawały, że spółdzielnie mieszkaniowe wykonują zadania publiczne, albowiem zaspokajają potrzeby mieszkaniowe obywateli. Wobec tego zobowiązane są do udzielania informacji publicznej. Inne sądy podkreślały, że zadaniem spółdzielni mieszkaniowych jest zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych członków tej spółdzielni i ich rodzin, a zatem ograniczonej liczby osób. Zatem zadania realizowane przez spółdzielnie nie mają charakteru publicznego. Ostatecznie spór ten został rozstrzygnięty przez NSA (por. uchwała z 11 kwietnia 2005 r., I OPS 1/05). Zgodnie z przyjętym przez NSA stanowiskiem, spółdzielnie mieszkaniowe nie są zobowiązane do udzielania informacji publicznej. Nie wykonują bowiem zadań publicznych i nie dysponują majątkiem publicznym. Ich działalność ogranicza się do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych ograniczonej liczby osób. Majątek spółdzielni jest prywatną własnością tych osób. Natomiast nabywanie przez spółdzielnie gruntów od Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego nie stanowi dysponowania majątkiem publicznym.

Spółdzielnie mieszkaniowe nie podlegają ustawie o dostępie do informacji publicznej. Oznacza to, że do żądania udzielenia informacji na temat działalności spółdzielni mieszkaniowych nie mają zastosowania przepisy tej ustawy.

Odpowiedź na pytanie, czy wspólnoty mieszkaniowe podlegają przepisom udip nie jest już tak jednoznaczna, jak w przypadku spółdzielni mieszkaniowych. Wszystko zależeć będzie od okoliczności faktycznych konkretnego przypadku, w szczególności od statusu prawnego wspólnoty mieszkaniowej.

Ocena, czy dokumentacja wspólnoty mieszkaniowej jest informacją publiczną, a wspólnota mieszkaniowa podlega ustawie o dostępie do informacji publicznej, zależeć będzie od okoliczności konkretnego przypadku. W szczególności od tego, czy jej zarządcą lub członkami będą podmioty prywatne, czy publiczne.

Przykładowo, gdy zarządca wspólnoty mieszkaniowej i członkowie tej wspólnoty są podmiotami prywatnymi, to ani zarządca, ani wspólnota nie mają obowiązku stosować przepisów udip. Zarządca nie jest bowiem władzą publiczną, nie wykonuje zadań publicznych ani nie dysponuje majątkiem publicznym (por. postanowienie WSA w Gliwicach z 18 marca 2013 r., IV SAB 7/13). Inaczej z kolei będzie wyglądała sytuacja, gdy zarządca wspólnoty mieszkaniowej jest spółką komunalną lub gdy członkiem wspólnoty mieszkaniowej jest gmina. W orzecznictwie wskazano, że zarządca wspólnoty mieszkaniowej, będący spółką ze 100% udziałem gminy, jest podmiotem zobowiązanym do udzielenia informacji publicznej. Natomiast wszelkie informacje dotyczące zarządzania tą częścią nieruchomości wspólnej, która jest mieniem gminnym, stanowią informację publiczną (por. wyrok WSA w Szczecinie z 9 lutego 2017 r., II SAB/Sz 145/16).