Odpowiedzialność za nieumyślne spowodowanie śmierci przez lekarza

Projekt nowych przepisów Kodeksu karnego zmieniał treść art. 155. Zgodnie z proponowanym brzmieniem nieumyślne spowodowanie śmierci człowieka wiązało się z obligatoryjną karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat., czyli zmiana zarówno dolnej jak i górnej granicy - obecnie od 3 miesięcy do lat 5. 

Zagrożenie kary - o czym czytamy w uzasadnieniu - jest związane z tym, że życie ludzkie jako wartość najwyżej usytuowana w hierarchii wartości, zasługuje na wyższą ochronę. Sprawcy, który narusza zasady reguły ostrożności odnoszące się do tak wyjątkowego dobra prawnego powinna grozić kara wyższa niż w przypadku np. kradzieży. 

Już w opinii do projektu Prezydium Naczelnej Izby Lekarskiej podkreślało, że nie jest to dobra zmiana dla lekarzy. Na obronę tego poglądu powołało dwie grupy argumentów. 

Pierwsza z nich odnosiła się do ewentualnego zasądzania kary lekarzowi. Zgodnie z przepisami Kodeksu karnego, jeśli projektowana zmiana weszłaby w życie, zniknie możliwość zastosowania warunkowego umorzenie postępowania karnego - przesłanką jego zastosowania jest bowiem zagrożenie karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności. Przewidywał także, że na skutek takiej zmiany sądy częściej będą orzekać bezwzględną karę pozbawienia wolności (zawieszenie jest możliwe jeśli kara nie przekracza 1 roku pozbawienia wolności), bo podniesienie dolnej granicy będzie skłaniało do wymierzenia kar powyżej 1 roku. Podobnie ograniczone może być zastosowanie przez sąd kary ograniczenia wolności lub grzywny na podstawie art. 37a Kodeksu karnego. 

Samorząd lekarski konsekwentnie stoi na stanowisku, że nieumyślny błąd lekarski nie może być karany pozbawieniem wolności. Taki błąd może być spowodowany wieloma niezależnymi od lekarza okolicznościami. Poza tym trudno obronić prewencyjny charakter kary - bo zdaniem Prezydium - lekarz w żadnej mierze nie działa z zamiarem wyrządzenia szkody. 

Druga grupa argumentów odnosi się już do konsekwencji, które pojawią się w samym postępowaniu lekarzy na skutek takiego zaostrzenia przepisów. Po pierwsze, mogą rezygnować ze specjalizacji, które niosą większe ryzyko popełnienia błędu. Coraz mniej lekarzy będzie zainteresowanych pracą w placówkach, w których wykonuje się najbardziej skomplikowane zabiegi - bo są one niezwykle ryzykowne. Przepisy mogą także doprowadzić do tego, że lekarze będą rezygnować z bardziej skutecznych lecz bardziej ryzykownych sposobów leczenia, na rzecz mniej skutecznych, lecz nie niosących ryzyka. Coraz częściej mielibyśmy do czynienia ze swoistą medycyną asekuracyjną. Jakość leczenia mogłaby spaść na drugi plan ze względu na obawę odpowiedzialności karnej. 

Słusznie zauważa samorząd lekarski, że czyny popełnione przez personel medyczny powinny zostać inaczej potraktowane w Kodeksie karnym. Obecnie przyjęto zasady, które mają doprowadzić do szybkiej rekompensaty dla pacjenta z tytułu błędu, a także jego identyfikowaniu i analizie, dzięki którym można taki błąd wyeliminować. 

Komisja Nadzwyczajna ds. nowelizacji Prawa karnego przegłosowała zmianę w projekcie 9 czerwca 2022 r. Wbrew Ministerstwu Sprawiedliwości, zaostrzenie kary przewidziane w art. 155 zostało odrzucone.