Konsultacja lekarska – 5 kroków w modelu Calgary – Cambridge

Umiejętności przydatne w pracy lekarza warto rozwijać i doskonalić. Dobrą informacją jest to, że skutecznej komunikacji można nauczyć się czy też w ramach swojej pracy doskonalić.

Łatwiej jest to zrobić, gdy mamy pewne założenia (za: J. Silverman, S. Kurtz., J. Draper: Umiejętności komunikowania się z pacjentem), które opisują autorzy wytycznych Calgary-Cambridge dotyczących przeprowadzenia konsultacji lekarskich:

1. komunikacja między lekarzem a pacjentem jest bardzo ważna w praktyce lekarskiej, czyli wpływa na jakość leczenia. Wzrasta też poziom zadowolenia pacjenta. Wpływa też pozytywnie na poziom zapamiętania informacji czy zrozumienie przekazywanych danych, co zwiększa stosowanie się do zaleceń (pokazują to liczne badania);
2. skuteczna komunikacja nie polega na „byciu miłym”. To taki mit, który często zniechęca lekarzy do uczenia się umiejętności komunikowania się. Komunikujemy się po to, by poprawić skuteczność konsultacji czy też bardziej konkretnie, np. być pewnym, że pacjent zrozumiał przekazywane informacje; czy też dobrze ustalić diagnozę itd.;
3. konkretny schemat prowadzenia wywiadu i posiadanie umiejętności komunikowania się – ułatwiają pracę lekarza, wręcz zwiększają jego wydajność w codziennej praktyce.

Autorzy pokazują schemat wywiadu lekarskiego w 5 krokach: od rozpoczęcia konsultacji do ich zakończenia. Jednocześnie zwracają uwagę na dwie kluczowe umiejętności: budowania relacji oraz nadawanie struktury – jako nadrzędnych umiejętności, które przydają się w każdym z 5 kroków konsultacji. Warto pamiętać, że te dwa zadania lekarz realizuje jednocześnie, czyli dobry wywiad opiera się, można powiedzieć, na tych dwóch nogach.

Przyjrzyjmy się 5 krokom konsultacji lekarskiej:

1. ROZPOCZĘCIE ROZMOWY

Optymalnie jest, jeśli lekarz pamięta o trzech punktach:

• przygotowaniu się. Tu nawet bardziej od formalnego – np. przejrzenie dokumentacji, chodzi o przygotowanie mentalnie. A zatem zakończenie zadań, które lekarz wcześniej wykonywał, oraz skupienie uwagi/skoncentrowanie się na bieżącym zadaniu: czekającej go rozmowie. Oczywiście przydatne jest też przeczytanie informacje z wcześniejszych wizyt czy przejrzenie wyników badań – ale to często bardziej oczywiste;
• nawiązaniu kontaktu z pacjentem. To moment powitania pacjenta, a także przedstawienia siebie – w zależności od sytuacji (inaczej w przypadku nowego pacjenta, inaczej, gdy jest to stały pacjent). W przypadku nowego pacjenta warto wyjaśnić swoją rolę w procesie leczenia. Warto też pamiętać o okazaniu szacunku i upewnieniu się, czy pacjent ma komfort fizyczny, np. wygodnie siedzi, nic mu nie przeszkadza.
• określeniu przyczyn wizyty. Jeśli chodzi o umiejętności, to są to pytania/stwierdzenia otwierające – dostosowane do typu wizyty.

2. ZBIERANIE INFORMACJI

Szczególnie w tym punkcie ważne jest, by lekarz poznał zarówno perspektywę biomedyczną (choroby) – jakie objawy, od kiedy itd., jak i tego, jak doświadcza/widzi chorobę pacjent. Według autorów wytycznych Calgary-Cambridge jest to podstawa skutecznego wywiadu. Dlatego też ten krok to nie tylko zadawanie konkretnych pytań, lecz także zwracanie uwagi na zachowanie i emocje pacjenta. Aby poznać perspektywę doświadczenia choroby, lekarz musi też skupić się na samym pacjencie: jak opowiada o swojej chorobie.

Z kolei w poznaniu perspektywy biomedycznej pomaga przechodzenie od pytań otwartych do zamkniętych: najpierw pacjent może szeroko mówić o swoich problemach, a potem dzięki pytaniom zamkniętym lekarz doprecyzowuje kluczowe kwestie.

W zbieraniu informacji ważne jest też pokazanie pacjentowi, że jest słuchany, oraz podsumowywanie usłyszanych kwestii – to element budowania relacji w tym kroku.

Konkretne techniki do zastosowania to:

• aktywne słuchanie;
• wykorzystywanie komunikacji niewerbalnej (świadomość swojej „mowy ciała” i obserwacja zachowania pacjenta);
• klasyfikowanie wypowiedzi w celu uporządkowania i ukonkretnienia nieprecyzyjnych treści;
• zadawanie pytań: otwartych i zamkniętych.

3. BADANIE PRZEDMIOTOWE

Tu od strony komunikacyjnej przypominam o wyjaśnianiu celu badania oraz o tym, by zanim wykonacie jakieś działanie: je zapowiedzieć. Dzięki takiemu zachowaniu lekarza pacjent ma poczucie kontroli nad sytuacją. Nie jest zaskoczony czy też może przygotować się psychicznie na to, co go czeka.

4. WYJAŚNIANIE I PLANOWANIE

To podstawa do ustalenia planu leczenia. Umiejętności, które tutaj są potrzebne lekarzowi, to:

• Czytelne przekazywanie informacji, zwracając uwagę np. na odpowiednią ilość informacji – ani za dużo, ani za mało. W praktyce poleca się: dzielenie informacji na części i regularne sprawdzanie, czy pacjent rozumie przekazywaną treść. Można też wprost pytać pacjenta – jakich informacji potrzebuje.
• Zadbanie o to, by pacjent zapamiętał informacje. Na przykład ułożenie ich w logiczny sposób, podkreślanie/powtarzanie kluczowych treści czy wręcz zapisywanie ważnych kwestii. Pomaga też obrazowe przedstawienie danych, np. rysunek poglądowy. Kluczowe jest też używanie języka zrozumiałego dla pacjenta.
• Jak najszersze włączenie pacjenta w rozmowę: zachęcanie do zadawania pytań (aby wyjaśnić wszystkie niejasności), obserwowanie i reagowanie na komunikację niewerbalną – by upewnić się, że pacjent „podąża” za udzielanymi wyjaśnieniami.

Angażowanie pacjenta zwiększa szansę na to, by przestrzegał on zaleceń, bo ma poczucie, że je współtworzył z lekarzem.

5. ZAMYKANIE ROZMOWY
Końcowy, często krótki etap, jednak ważny, bo pomaga w upewnieniu się, czy wszystkie ważne problemy omówiono.