Sposób określania obowiązkowych szczepień ochronnych

Obowiązujące przepisy wprowadzają zasadę, że zarówno termin obowiązkowych szczepień ochronnych jak i liczba wymaganych dawek jest ogłaszana w Programie Szczepień Ochronnych na dany rok, który ma formę komunikatu Głównego Inspektora Sanitarnego. Wynika to z art. 17 ust. 11 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi w związku z § 5 rozporządzenia Ministra Zdrowia z 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych. W wyroku z 9 maja, Trybunał Konstytucyjny zaznacza, że określenie tego w komunikacie zamiast w rozporządzeniu wydanym przez ministra właściwego do spraw zdrowia, jest niezgodne z 47 w związku z art. 31 ust. 3 w związku z art. 87 Konstytucji.

Taka forma określania terminu i dawek obowiązkowych szczepień traci moc po upływie 6 miesięcy od daty ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw. 

Program Szczepień Ochronnych wskazuje na konkretny wiek dziecka, po osiągnięciu którego musi być ono poddane szczepieniu ochronnemu, a także zawiera określoną liczbę dawek szczepionek przeciwko konkretnym chorobom. Jeśli obowiązkowe szczepienie nie będzie zrealizowane, istnieje możliwość nałożenia kary w celu przymuszenia do wykonania obowiązku administracyjnego o charakterze niepieniężnym. 

Biorąc pod uwagę taką regulację, trzeba uznać, ze Program Szczepień Ochronnych zawiera regulacje nieistniejącą w ustawie ani w rozporządzeniu - wcześniej przywołanych. A dodatkowo zawiera on przepisy, które wpływają na obowiązki konkretnych osób. 

Konstytucja pozwala na doprecyzowanie obowiązki jednostki w drodze rozporządzenia, tylko pod warunkiem, że istnieje odpowiednia delegacja ustawowa do jego wydania. Jednak w przypadku Programu Szczepień Ochronnych, przepisy rozporządzenia określają swoistą subdelegację - termin wymagalności szczepienia i liczbę dawek wskazuje GIS w PSO na dany rok, a minister właściwy do spraw zdrowia nakazuje przeprowadzać obowiązkowe szczepienia ochronne zgodnie z PSO. Natomiast zgodnie z ustawą - komunikat GIS ma uwzględnić przepisy rozporządzenia. 

Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego może mieć jedynie techniczny charakter i zawierać regulację dedykowaną podmiotom organizacyjnym podległym GIS a także personelowi medycznemu. 

Ważne: Doprecyzowanie obowiązku, który jest narzucony jednostce, może nastąpić jedynie w rozporządzeniu. Nie ma możliwości wprowadzania takiego doprecyzowania na poziomie komunikatu, bo nie może on kształtować praw jednostki. Komunikat nie jest aktem prawa powszechnie obowiązującego. 

Ważne: "W ocenie Trybunału, art. 17 ust. 11 ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych w związku z § 5 rozporządzenia w zakresie, w jakim termin wymagalności obowiązkowych szczepień ochronnych, jak i liczba dawek poszczególnych obowiązkowych szczepień ochronnych, określone są w PSO na dany rok, ogłaszanym przez GIS w formie komunikatu, a nie przez ministra właściwego do spraw zdrowia, w drodze rozporządzenia, jest niezgodny z art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 w związku z art. 87 Konstytucji."

Omawiany wyrok nie pozbawia GIS możliwości ogłaszania PSO w formie komunikatu w dzienniku urzędowym ministra właściwego do spraw zdrowia. Nie może on jednak stać się podstawą do rekonstrukcji nakazów wynikających z obowiązku szczepienia ochronnego. 

• Od 1 lipca 2023 r. rząd odwołuje stan zagrożenia epidemicznego 
• WHO: ogłaszamy koniec pandemii COVID-19