Właściwość sądu w sprawie dotacji oświatowej - wyrok SN

O sądowej walce o udzielenie dotacji oświatowej dla niepublicznego przedszkola pisaliśmy w artykule: Właściwość sądu w sprawie dotacji oświatowej  Kwestia charakteru prawnego czynność polegającej na ustaleniu i na wypłacie dotacji uprawnionym podmiotom, a także ewentualnego dochodzenia roszczeń z tego tytułu była niejasna. Zmieniła to dopiero ustawa z 23 czerwca 2016 r. wprowadzająca zmiany w art. 90 ustawy o systemie oświaty. Po tej zmianie było już jasne, że przyznawanie dotacji jest czynnością z zakresu administracji publicznej i podlega kontroli sądów administracyjnych. 

Wcześniej nie było jednak przepisów regulujących właściwość sądów. Mimo to rozpatrując sprawę powódki, sądy cywilne odrzucały jej pozew powołując się na niedopuszczalność drogi sądowej. RPO wniósł skargę nadzwyczajną, powołując się m.in. na art 45 ust. 1 Konstytucji, zgodnie z którym każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrywania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależne, bezstronny i niezawisły sąd, a jednocześnie zawiera domniemanie drogi cywilnej. 

Po przeanalizowaniu sprawy, Sąd Najwyższy 18 stycznia 2023 r. (sygn. II NSNc 17/23)  uwzględnił skargę Rzecznika Praw Obywatelskich. 

Sąd Najwyższy podkreślił w swoim orzeczeniu, że zarówno Trybunał Konstytucyjny jak i orzecznictwo Sądu Najwyższego wielokrotnie podkreślało dopuszczalność drogi sądowej. Zdaniem SN, także kwestia dopuszczalności dochodzenia roszczeń związanych z zapłatą dotacji była przez SN przesądzona już w poprzednich orzeczeniach, w odniesieniu do okresu sprzed wprowadzonych zmian w art. 90 ustawy o systemie oświaty. Przykładem jest chociażby uchwała z 8 listopada 2019 r. (sygn. III CZP 29/19) w której SN wyraźnie zaznaczył, że niepubliczne przedszkola mają możliwość dochodzić swoich roszczeń przed sądem powszechnym za okres przed 1 stycznia 2017 r. Sąd powszechny powinien udzielić ochrony prawnej osobie, która nie uzyskała takiej ochrony na drodze administracyjnej, jeśli tylko sprawa ma charakter sprawy w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, nawet jeśli nie jest sprawą cywilną w wymiarze materialnym. Takie twierdzenie jest uzasadnione także art. 177 Konstytucji, w którym znajduje się domniemanie kompetencji sądów powszechnych. 

Ważne: “Sąd Najwyższy w niniejszym składzie podziela pogląd, że rozstrzygnięcie przez ustawodawcę od 1 stycznia 2017 r. wątpliwości co do charakteru czynności, jaką jest wypłacenie dotacji oświatowej (występujących zwłaszcza w orzecznictwie sądowo-administracyjnym) i skierowanie roszczeń z tego tytułu na drogę administracyjnoprawną, nie skutkowało wyłączeniem drogi sądowej w sprawach o zasądzenie kwot odpowiadających dotacjom należnym za lata poprzednie.”