Przyjmowanie sakramentów – udział wiernych świeckich w przygotowaniach

Wierni świeccy pełnią bardzo ważne zadanie na różnych etapach tego procesu. Obrzędy dzielą przygotowanie do chrztu na cztery etapy:
1. Prekatechumenat, czyli pierwsza ewangelizacja
Podczas prekatechumenatu wierni świeccy mogą wyjaśniać kandydatom Ewangelię, zapraszać ich do swoich domów i włączać ich do zespołów działających we wspólnocie. Na koniec etapu wszyscy wierni mogą, a niekiedy nawet powinni wyrazić opinię, czy można kandydata dopuścić do katechumenatu.
2. Katechumenat przeznaczony na pełną katechezę
W czasie katechumenatu wierni świeccy mogą głosić katechezę wyjaśniającą prawdy wiary i moralności, uczyć życia chrześcijańskiego, modlitwy, wyznawania wiary, zachowywania wymagań Ewangelii oraz pełnienia miłości bliźniego.
3. okres oczyszczenia i oświecenia mający za cel pogłębienie przygotowania duchowego
Przed etapem oczyszczenia i oświecenia wszyscy zaangażowani opiniują katechumenów, czy mogą być dopuszczeni do chrztu, później podczas tego etapu uczestniczą w obrzędach skrutyniów.
4. Okres mistagogii umacniający życie sakramentalne i jedność ze wspólnotą
Po chrzcie św. następuje etap mistagogii, w którym wspólnota razem z nowo ochrzczonymi rozważa Ewangelię, uczestniczy w Eucharystii, pełni uczynki miłosierdzia, postępuje w głębszym poznaniu tajemnicy paschalnej i stara się coraz lepiej urzeczywistnić ją w praktyce życia.

Praktyka przygotowania dorosłych pokazuje, jak bardzo potrzebna jest pomoc świeckich np. podczas Mszy św. ze skrutyniami, kiedy ksiądz odprawia Mszę św., po homilii katechumeni wychodzą do salki parafialnej, aby razem ze świeckimi uczestniczyć w dalszym spotkaniu formacyjnym, a duszpasterz odprawia Liturgię Eucharystyczną, w której jeszcze katechumeni nie uczestniczą.

„Proboszcz winien osobiście lub przez innych zatroszczyć się, żeby rodziców właściwie przygotować pasterskimi pouczeniami a także wspólną modlitwą, zbierając razem po kilka rodzin oraz, gdy to możliwe składając im wizytę”.

Podczas tego przygotowania mogą pomóc proboszczowi zarówno duchowni, jak i świeccy, którzy zorganizują spotkania i katechezy przed udzieleniem chrztu, a także dają świadectwo życia chrześcijańskiego. Rodzice powinni być pouczeni o obowiązku wczesnego zgłoszenia dziecka do chrztu, aby ich dziecko mogło zostać ochrzczone w pierwszych tygodniach życia.
Zgłoszenie dziecka proboszczowi może dokonać się jeszcze przed jego urodzeniem albo najszybciej po urodzeniu, wtedy proboszcz będzie mógł jak najwcześniej rozpocząć z nimi przygotowanie do chrześcijańskiego przyjęcia dziecka i jego chrztu. Przygotowanie to obejmuje wybór katolickiego imienia dla dziecka, wybór odpowiednich chrzestnych, ustalenie właściwego terminu i miejsca chrztu oraz osobiste religijne przygotowanie, które może obejmować katechezy przedchrzcielne, poznanie obowiązków związanych z katolickim wychowaniem dzieci, przystąpienie do sakramentu pokuty.

Wszyscy członkowie wspólnoty parafialnej mogą przez modlitwę i osobiste świadectwo życia, a także w inne możliwe sposoby uczestniczyć pod kierownictwem proboszcza w przygotowaniu kandydatów do bierzmowania. Niektórzy wierni świeccy mogą uczestniczyć w weryfikacji wymogów koniecznych do godziwego jego przyjęcia przez kandydata. „Poza niebezpieczeństwem śmierci, mający używanie rozumu, wtedy godziwie przyjmuje bierzmowanie, gdy jest odpowiednio pouczony, właściwie dysponowany i może odnowić przyrzeczenia chrzcielne”.

Wierni świeccy mogą prowadzić katechezy przygotowujące do sakramentu bierzmowania, mogą zapraszać kandydatów na spotkania różnych wspólnot działających we wspólnocie Kościoła, zwłaszcza w parafii, w celu wprowadzenia do bardziej świadomego życia we wspólnocie Kościoła, pomóc w przygotowaniu do spowiedzi poprzedzającej bierzmowanie, w wyborze odpowiedniego świadka bierzmowania, którym jeśli to możliwe, był któryś z rodziców chrzestnych. Przedstawiciele wspólnoty parafialnej oraz różne stowarzyszenia, grupy parafialne, mogą dawać świadectwo życia wiarą we wspólnocie i pomagać kandydatom odnaleźć w niej swoje miejsce. Wszyscy wierni, zwłaszcza rodzice kandydata, powinni współpracować w dobrym przygotowaniu samej celebracji sakramentu jako uroczystości parafialnej i rodzinnej poprzedzonej dniem skupienia i modlitwą.

Udział wiernych świeckich w przygotowaniu do sakramentu Eucharystii obejmuje przygotowanie wewnętrzne i zewnętrzne do udziału we Mszy św. oraz przygotowanie dzieci do pierwszej Komunii św.

W przygotowaniu wewnętrznym bardzo ważną rolę pełnią rodzice, którzy przyprowadzają dzieci na Msze św. i własnym przykładem oraz katechezą uczą udziału i owocnego uczestniczenia w Komunii św.; inni wierni mogą pomagać duszpasterzom przez wyjaśnianie znaków liturgicznych i wprowadzenie w owocne przeżywanie misterium Ofiary Jezusa Chrystusa oraz posiadanie właściwej wewnętrznej dyspozycji związanej z trwaniem w stanie łaski uświęcającej. Owocność Komunii św. zależy od nastawienia przyjmującego, od jego pobożności i zaangażowania. Bezpośrednim przygotowaniem do przyjęcia Komunii św. jest post eucharystyczny, o istnieniu którego należy pouczyć wiernych. Przepis postny nakazuje powstrzymać się od spożywania pokarmów i napojów z wyjątkiem wody i lekarstwa „przynajmniej na godzinę przed przyjęciem Komunii św.”, nie oznacza to, że nie można zachować dłuższego postu. Osoby w podeszłym wieku, chore i ci, którzy się nimi opiekują, są zwolnione z zachowania postu eucharystycznego.

W przygotowaniu zewnętrznym wierni mogą pomóc duszpasterzom w zorganizowaniu celebracji Eucharystycznej w taki sposób, aby była ona zgodna z dyspozycjami normatywnymi Kościoła. Instrukcja Kongregacji Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Redemptionis Sacramentum zawiera przypomnienie, iż tajemnica Eucharystii jest zbyt wielka, ażeby ktoś mógł pozwolić sobie na traktowanie jej wedle własnej oceny, która nie szanowałaby jej świętego charakteru i jej wymiaru powszechnego.
Właściwe przygotowanie obejmuje wybór odpowiednich pieśni, czytań Pisma Św., jeśli nie są wyznaczone, modlitwy wiernych wyrażającej problemy, którymi żyje wspólnota, przygotowanie odpowiednich darów ofiarnych, przeprowadzenie rozważania Słowa Bożego, przez które wspólnota przygotowująca Mszę św. zrozumie przesłanie tekstów liturgicznych i biblijnych dla aktualnych wydarzeń. Przygotowanie dotyczy też odpowiedniego miejsca do sprawowania Eucharystii, kościoła czy kaplicy. W tym względzie bardzo ważną rolę odgrywa osoba zakrystianina mającego stałą pieczę nad kościołem czy kaplicą.
Oprócz zakrystianina inni wierni mogą przygotować miejsce przez sprzątanie, wystrój, przygotowanie obrusów, kwiatów, świec oraz tego wszystkiego, co sprawi, że liturgia stanie się piękną celebracją. Podobnie świeccy mogą współpracować z duchownymi w odpowiednim pouczeniu chorych i przygotowaniu ich do przyjęcia Wiatyku, aby przyjmowali go odpowiednio wcześniej, gdy posiadają świadomość dokonywanego aktu. Pomoc ich może się okazać niezbędna do przygotowania odpowiedniego miejsca w domu do przyjęcia kapłana z Najświętszym Sakramentem, a czasami nawet powiadomienia kapłana i przyprowadzenia go do chorego.

Ważne: Przygotowanie do pierwszej komunii św. dziecka spoczywa przede wszystkim na rodzicach oraz tych, którzy ich prawnie zastępują, i na proboszczu, który podejmuje decyzję o dopuszczeniu dziecka do pierwszej Komunii św.

Prawodawca podaje trzy kryteria odpowiedniego przygotowania. Przede wszystkim dziecko powinno odpowiednio do swojego wieku rozumieć tajemnicę Chrystusa obecnego w Eucharystii, czemu może służyć katecheza prowadzona przez świeckich. Ponadto powinno odznaczać się odpowiednią wiarą, czyli wierzyć w Chrystusa, i wreszcie być zdolne do przyjmowania Komunii św. z pobożnością. W osiągnięciu wiary i pobożności konieczny jest przykład rodziców i całego środowiska rodzinnego. Przed przyjęciem pierwszej Komunii świętej dziecko zobowiązane jest przystąpić do sakramentu pokuty i pojednania, dlatego też powinno być odpowiednio przygotowane do przyjęcia tego sakramentu.

Udział wiernych świeckich w przygotowaniu do sakramentu pokuty będzie polegał na dawaniu osobistego przykładu i świadectwa praktykowania tego sakramentu. Spowiedź jest wydarzeniem publicznym, zatem fakt spowiadania się w kościele jednych wiernych może pomagać drugim. Poza tym można pomóc duszpasterzowi w przygotowaniu i przeprowadzeniu nabożeństw pokutnych, które przygotowują do sakramentu pokuty i pojednania. Celem przygotowania jest nabycie przez proszącego o sakrament właściwej dyspozycji odrzucenia grzechu, postanowienia poprawy i nawrócenia się do Boga.

Udział wiernych świeckich w przygotowaniu do sakramentu namaszczenia chorych związane jest głównie z nabyciem przez chorego właściwego usposobienia do przyjęcia tego sakramentu. Pomoc wiernych może być potrzebna w zorganizowaniu celebracji tego sakramentu dla wielu chorych w tym samym czasie oraz przy wzbudzeniu u chorych pragnienia przyjęcia sakramentu pokuty i namaszczenia, do ukształtowania w nich należytego usposobienia, a także dobrego przygotowania się do indywidualnej spowiedzi i celebracji sakramentu namaszczenia chorych; pomoc w przygotowaniu domu na wizytę księdza i doprowadzanie do spotkania z kapłanem. Jest potrzebne również odpowiednie pouczenie chorego i rozwianie wątpliwości dotyczących okoliczności przyjęcia tego sakramentu. Należy pamiętać, że namaszczenia chorych można udzielić wiernemu, który po osiągnięciu używania rozumu znajdzie się w niebezpieczeństwie śmierci na skutek choroby lub starości oraz że w wątpliwości, czy chory osiągnął używanie rozumu, czy poważnie choruje albo czy rzeczywiście już umarł, należy udzielić tego sakramentu.

Udział wiernych świeckich w przygotowaniu do przyjęcia sakramentu święceń związane jest przede wszystkim ze stworzeniem odpowiedniego środowiska dla rozwoju kandydata, wspieranie go w podjęciu odpowiedzialnej decyzji, poznanie jego predyspozycji i wyrażenie opinii na jego temat, która może pomóc biskupowi w dopuszczeniu do święceń. Prawodawca zobowiązuje wszystkich wiernych do powiadomienia ordynariusza lub proboszcza o znanych im przeszkodach do święceń.
Wspólnota wiernych ponosi moralną odpowiedzialność za ujawnienie bądź zatajenie przeszkód istniejących u kandydatów do święceń. Przed święceniami wygłaszane są zapowiedzi, które dają sposobność wiernym do wypowiedzenia się na temat kandydata, jeśli nie uczynili tego wcześniej. Wierni świeccy, którzy są lekarzami, psychologami lub specjalistami w różnych dziedzinach też mogą pomóc w rozeznawaniu zdatności kandydatów podczas przyjmowania do seminarium albo podczas formacji.

Udział wiernych świeckich w przygotowaniu do zawarcia sakramentu małżeństwa dotyczy przede wszystkim wychowania dzieci i młodzieży, aby mogły w przyszłości stworzyć związek małżeński, dawania świadectwa małżeństwa chrześcijańskiego oraz weryfikacji istnienia przeszkód kanonicznych. W tym przygotowaniu szczególne miejsce zajmują mniej lub bardziej zorganizowane wspólnoty parafialne, w tym wspólnoty rodzinne, np. Kręgi Domowego Kościoła czy też stowarzyszenia rodzin katolickich, poradnictwo rodzinne. Niektóre wspólnoty mogą pomagać w prowadzeniu katechezy przedślubnej, przez dawanie świadectwa odpowiedzialnego życia rodzinnego i świadczenie o znaczeniu odpowiedniego przygotowania do małżeństwa. Znaczącą rolę odgrywają rówieśnicy narzeczonych, którzy przez tworzenie dobrego klimatu i promowanie postawy czystości przedmałżeńskiej pomagają w odpowiednim traktowaniu tego etapu życia.

Wszyscy wierni są zobowiązani do ujawnienia proboszczowi lub ordynariuszowi miejsca przed zawarciem małżeństwa znanych im przeszkód. Zapowiedzi przedślubne służą zbieraniu tych informacji. Należy pamiętać, że małżeństwa nie można traktować jako prywatnej sprawy zawierających związek, lecz powinno być przedmiotem zainteresowania całej wspólnoty parafialnej.