Czy odstąpienie od umowy wyklucza kary umowne za opóźnienie

Przykładowa konstrukcja umowna może ustalać karę w wysokości 0,2% wartości przedmiotu umowy za każdy dzień opóźnienia, 20% wartości przedmiotu umowy za jej nienależyte wykonanie oraz 20% wartości przedmiotu umowy za odstąpienie od umowy.

Zgodnie z art. 483 kodeksu cywilnego dłużnik, czyli zobowiązany ze stosunku umownego, nie może bez zgody wierzyciela zwolnić się z zobowiązania przez zapłatę kary umownej. W praktyce wielokrotnie dochodziło jednak do sporów między stronami, czy w związku z odstąpieniem od umowy, po wykonaniu części jej przedmiotu, można żądać dodatkowo kar za jej nienależyte wykonanie.

Chodzi tu między innymi o sytuacje, w których w trakcie wykonywania stosunku umownego jedna ze stron żądała wprowadzenia takich zmian do jego przedmiotu, które powodowały, iż z ekonomicznego punktu widzenia wykonawcy bardziej opłacało się odstąpić od umowy z równoczesną zapłatą kary umownej, niż dostosowywać przedmiot umowy do zmienionych wymagań. Odstąpienie takie skutkowało jednak niewykonaniem przedmiotu umowy w terminie.

Wydaje się, że spór ten został rozstrzygnięty. Dnia 24 maja 2012 roku Sąd Najwyższy stwierdził, że można dochodzić kary umownej z tytułu nieterminowego wykonania umowy także po odstąpieniu od niej. Natomiast dochodzenie roszczeń z tytułu niewykonania umowy oraz łącznie z nimi nienależytego wykonania umowy jest niemożliwe. Zachodzi tu bowiem oczywista sprzeczność, polegająca na tym, iż niewykonanie umowy zawsze realizować będzie przesłankę jej nienależytego wykonania.