Niejednokrotnie małżonkowie, których wspólne pożycie przestało się układać, stają przed dylematem: rozwód czy separacja? Podobieństwo tych instytucji jest duże, ale ich skutki są całkowicie odmienne, dlatego warto podkreślić występujące między nimi różnice.
Zasadniczą różnicą między separacją, a rozwodem stanowi fakt, że separacja uchyla wspólnotę jaka między małżonkami istnieje, ale nie powoduje ustania małżeństwa. Oznacza to, że po orzeczonej separacji małżonkowie nie mogą zawrzeć nowych związków małżeńskich, co w przypadku rozwodu jest jak najbardziej możliwe.
Rozwód jest definitywny i znosi wszelką wspólność małżeńską, natomiast, jeśli chodzi o separację, możliwe jest jej zniesienie wraz ze wszystkimi skutkami, i wówczas małżonkowie wracają do wspólnego pożycia. Aby sąd orzekł separację, nie musi istnieć przesłanka trwałego rozkładu pożycia między małżonkami, której wystąpienie przy wydaniu wyroku rozwodowego jest obligatoryjne.
Kolejną różnicę stanowi fakt, iż orzeczeniu separacji nie stoi na przeszkodzie to, że z wnioskiem o separację wystąpił małżonek, który jest wyłącznie winny zupełnemu rozkładowi pożycia małżeńskiego. W przypadku rozwodu istnienie wyłącznej winy w rozkładzie pożycia po stronie powoda, skutkuje tym, że pozew zostanie uwzględniony tylko w sytuacji, gdy współmałżonek na rozwód się zgodził lub, gdy za orzeczeniem rozwodu przemawiają zasady współżycia społecznego.
Rozwód toczy się wyłącznie na drodze procesu, natomiast orzeczenie separacji może nastąpić w trybie zwykłego procesu lub postępowania nieprocesowego. Jednak, orzeczenie separacji w postępowaniu nieprocesowym będzie możliwe tylko, jeśli oboje małżonkowie wnoszą o orzeczenie separacji i nie mają wspólnych małoletnich dzieci. Przesłanki te muszą wystąpić łącznie.
