Zarówno orzeczenie rozwodu, jak i separacji powoduje ustanie wspólności majątkowej między małżonkami. W przypadku rozwodu ustrój ten jest nieodwracalny, natomiast znosząc separację sąd utrzymuje ustrój rozdzielności majątkowej tylko na wniosek małżonków.
Ustanie wspólności majątkowej
Z chwilą rozwiązania związku małżeńskiego miedzy małżonkami ustaje wspólność majątkowa, co oznacza, że od tej pory wszystko co nabędą wchodzi do ich majątku odrębnego. Natomiast ich majątek wspólny ulega podziałowi w drodze umowy lub sądownie.
W przypadku orzeczenia separacji skutki – co do zasady – są takie same, jak w przypadku rozwodu. Oznacza to, że wraz z orzeczeniem separacji ustaje wspólność majątkowa małżonków i powstaje rozdzielność majątkowa. Natomiast z chwilą zniesienia separacji powstaje między małżonkami ustawowy ustrój majątkowy, jednakże na zgodny wniosek małżonków sąd orzeka o utrzymaniu między małżonkami rozdzielności majątkowej.
Podział majątku
Na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód lub separację dokonać podziału majątku wspólnego, pod warunkiem że przeprowadzenie podziału majątku nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu. W praktyce odbywa się to niezwykle rzadko. Jeśli jednak jeden z małżonków jest na to zdecydowany powinien przygotować odpowiednie dokumenty zaświadczające, co wchodzi w skład masy majątkowej (np. odpis z księgi wieczystej).
Wspólne mieszkanie
Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym lub w wyroku orzekającym separację orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania małżonków rozwiedzionych lub pozostających w separacji. W przypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka (np. znęcanie się nad rodziną).
Na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód lub separację orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe.
Wyłączenie dziedziczenia
Majątkowym skutkiem rozwodu i separacji jest również wyłączenie ustawowego dziedziczenia po sobie. Oczywiście nie wyklucza to dziedziczenia na podstawie testamentu.
