Prawo do rekompensaty za pracę w szczególnych warunkach

Emerytura pomostowa ma taki sam cel jak określona w przepisach rekompensata. Celem tym jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnych charakterze. Jednak cel ten realizowany jest inaczej. Jak zauważa Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z 31 marca 2016 r. (sygn. III AUa 1899/15)  rekompensata nie stwarza możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, a prowadzi do zwiększenia podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której dana osoba nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego.

Rekompensaty za pracę w szczególnych warunkach zostały uregulowane w rozdziale 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Zgodnie z art. 21 przytoczonej ustawy, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu jeśli:
a) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnych charakterze wynoszący co najmniej 15 lat
b) nie nabył prawa do emerytury na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. 

Ważne: Rekompensata nie przysługuje ubezpieczonemu, który nabył prawo do emerytury także w wieku obniżonym, nie ma przy tym znaczenia czy to swoje uprawnienie zrealizował, czy też nie (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 3 marca 2020 r., sygn. III AUa 587/19)

Zgodnie natomiast z art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych, ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę. Rekompensata jest przyznawana w formie dodatku do kapitału początkowego określonego w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. 

Na podstawie art. 173 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych, którzy urodzili się po 31 grudnia 1948 r. za których były opłacane składki na ubezpieczenia społeczne przed 1 stycznia 1999 r.

Biorąc pod uwagę brzmienie tego przepisu, interpretacja art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych powinna prowadzić do wnioski, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS, obliczonej według formuły zdefiniowanego świadczenia (zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 17 grudnia 2015 r., sygn. III AUa 717/15).

Ważne: Rekompensata nie jest samodzielnym świadczeniem. 

Rekompensata to kwota, która jest dopisywana przez ZUS do kapitału początkowego ubezpieczonego. Zwiększając wartość kapitału początkowego rekompensata wpływa na wysokość emerytury. Właśnie dlatego, aby możliwe było przyznanie rekompensaty, konieczne jest złożenie wniosku o emeryturę - zgodnie z art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych. Przy czym trzeba pamiętać, że przepis ten mówi o wniosku o emeryturę z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu wieku emerytalnego.