Od 1 grudnia korzystne zmiany w ulgach w spłacie należności wobec ZUS

Obecnie ZUS ze względów gospodarczych lub innych przyczyn zasługujących na uwzględnienie może na wniosek dłużnika odroczyć termin płatności należności z tytułu składek oraz rozłożyć należność na raty, uwzględniając możliwości płatnicze dłużnika oraz stan finansów ubezpieczeń społecznych. Ta ulga może jednak dotyczyć wyłącznie składek które są finansowane ze środków płatnika. Oznacza to, że ZUS może rozłożyć na raty całość zadłużenia tylko w przypadku gdy dotyczy ono osoby prowadzącej działalność gospodarczą i składek płaconych na jej ubezpieczenie. Inaczej jest, gdy to zadłużenie dotyczy także składek należnych za pracowników i zleceniobiorców.

Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych określa zasadę tzw. współfinansowania składek. Składka na ubezpieczenia emerytalne wynosząca 19,52% podstawy wymiaru jest finansowana w połowie (czyli po 9,76%) przez płatnika i ubezpieczonego. Składka na ubezpieczenie rentowe wynosi 8%, z czego 6,5% finansuje płatnik, a 1,5% ubezpieczony. Składka chorobowa (2,45%) jest w całości finansowana ze środków ubezpieczonego, a składka wypadkowa (która jest zróżnicowana i zależy od liczby osób zgłaszanych do ubezpieczenia wypadkowego oraz od rodzaju prowadzonej działalności) jest w całości finansowana przez płatnika. Na przykład płatnik zgłaszający do 9 ubezpieczonych opłaca ją wysokości 1,80%. Łącznie składki na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków ubezpieczonego wynoszą 13,71%. Ze środków ubezpieczonego jest finansowana także składka na ubezpieczenie zdrowotne, z tym że w wysokości 7,75% podstawy wymiaru jest odliczana od zaliczki na podatek. Składki na ubezpieczenia finansowane przez płatnika to 18,06% (przy uwzględnieniu składki wypadkowej w wysokości 1,80%). Dodatkowo płatnik finansuje także składkę na Fundusz Pracy (2,45%) i na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (0,10 %). Łącznie co miesiąc z własnych środków obciążony jest składkami w wysokości 20% wypłacanych wynagrodzeń.

Ustawodawca uznał, że składki w części finansowanej ze środków ubezpieczonego są jego środkami, a płatnik tylko pośredniczy w ich przekazaniu do ZUS. Dlatego środki te muszą być zawsze opłacone i ZUS nie miał możliwości udzielenia płatnikowi ulgi w tym zakresie. Nawet trudności z uregulowaniem zobowiązań spowodowane przyczynami obiektywnymi nie dawały innych możliwości.

W wielu przypadkach trudności z wywiązaniem się przez płatnika z ciążących na nim zobowiązaniach wobec ZUS były spowodowane upadłością kooperantów. Mogło to zachwiać płynnością finansową firmy. Płatnik stawał więc przed wyborem, czy wypłacać pracownikom całe należne im wynagrodzenie i jednocześnie nie odprowadzać składek na ubezpieczenia społeczne czy też wypłacić wynagrodzenie odpowiednio niższe i od niego opłacić składki. Praktyka pokazuje, że najczęściej wybierane było to pierwsze rozwiązanie, co z kolei powodowało, że powstawało zadłużenie w ZUS.

Płatnik, który po pewnym czasie zwracał się do ZUS z wnioskiem o spłatę zadłużenia w ramach układu ratalnego, otrzymywał odpowiedź, że pierwszym warunkiem, który musi spełnić, jest spłacenie zadłużenia w części finansowanej ze środków płatnika. Jeżeli płatnik nie odprowadził łącznie składek na ubezpieczenia społeczne, FP i FGŚP np. od kwoty 100.000 zł, to miał zadłużenie w wysokości  34.320 zł + odsetki od tej kwoty. Musiał więc spełnić warunek polegający na wpłaceniu kwoty 13.710 zł + odsetki. Oznacza to, że jednorazowo miał do uregulowania ok. 40% swojego zadłużenia. Często była to bariera nie do pokonania. Płatnicy byliby w stanie regulować bieżące składki oraz powstałe zadłużenie w ratach, nie mieli jednak środków, aby jednorazowo wpłacić kwotę stanowiącą prawie 40% długu. ZUS nie mógł zgodzić się na takie rozwiązanie, ponieważ nie zezwalały na to obowiązujące przepisy. Zmuszony był do prowadzenia egzekucji, a płatnik miał zadłużenie, które z każdym dniem rosło.

Nowelizacja ustawy z 9 kwietnia 2015 r. powoduje, że ZUS będzie mógł odroczyć termin płatności lub rozłożyć na raty także składki, które są finansowane ze środków ubezpieczonego. Jednocześnie ustawodawca zabezpieczył interes ubezpieczonego poprzez zmiany związane z ewidencjonowaniem opłaty prolongacyjnej na subkoncie ubezpieczonego oraz na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym. ZUS nie będzie również mógł umorzyć składek na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez ubezpieczonego. Ustawa takiej możliwości nie dopuszcza.

Zmienione przepisy wejdą w życie pierwszego dnia siódmego miesiąca następującego po miesiącu ogłoszenia. Jeżeli więc ustawa zostanie ogłoszona w maju, nowe przepisy zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2016 r. Przed tą datą ZUS nie może rozłożyć na raty, a także odroczyć termin płatności składek finansowanych ze środków ubezpieczonego.