W maszynach muszą być stosowane właściwe kolory elementów sterowniczych. Mianowicie:
- włączanie (uruchamianie, start) – zalecana barwa biała, może być również szara, czarna, zielona (nie powinna być używana czerwona),
- wyłączanie (zatrzymanie, stop) – wskazana barwa czarna, może być także biała, szara, czerwona (nie zaleca się zielonej),
- zatrzymanie awaryjne – czerwona barwa na żółtym tle (aby zachować odpowiedni kontrast).
W razie oznaczenia elementów manipulacyjnych (np. start, stop) tą samą barwą należy w celu ich identyfikacji zastosować dodatkowe kodowanie (np. różny kształt tych elementów). Zespół przyrządów do ręcznego i (lub) nożnego sterowania maszyną bądź urządzeniem, a także przyrządy przekazujące informacje operatorowi (np. włączniki, przełączniki, dźwignie, pedały, ekrany, lampki sygnalizacyjne, monitory, wskaźniki) muszą być opisane po polsku albo za pomocą zrozumiałych symboli (piktogramów). Wysokość napisów powinna wynosić minimum 3 mm.
Elementy sterownicze trzeba umieszczać poza strefami zagrożenia w taki sposób, aby ich obsługa nie powodowała dodatkowych zagrożeń, na przykład zetknięcia się z elementami napędowymi, ruchomymi częściami, ostrymi krawędziami czy elementami znajdującymi się pod napięciem.
Muszą być one także zabezpieczone przed przypadkowym uruchomieniem. Można również zastosować przyciski z kołnierzem ochronnym, blokowanie elementów sterowniczych w stanie wyłączonym – ewentualnie zamykane obudowy (pokrywy).
Układy umożliwiające operowanie maszyną powinny zapewniać bezpieczeństwo i być dobierane z uwzględnieniem możliwych uszkodzeń, defektów oraz ograniczeń, jakie można przewidzieć w planowanych warunkach użytkowania (np. utrata możliwości zatrzymania maszyny, niezadziałanie urządzeń zabezpieczających).
Należy tu uwzględnić przede wszystkim warunki pracy maszyny lub urządzenia, takie jak drgania, wilgotność, zapylenie czy temperatura, i dobrać odpowiednie elementy sterownicze, na przykład odporne na zapylenie, zalanie wodą czy drgania.
Uruchomienie maszyny powinno być możliwe tylko przez celowe zadziałanie na przeznaczony do tego celu układ sterowania. Wymaganie to dotyczy także ponownego uruchomienia po zatrzymaniu, bez względu na jego przyczynę. Nie odnosi się jednak do ponownego uruchomienia maszyny lub zmian parametrów jej pracy, jeżeli zostało to spowodowane prawidłowym cyklem roboczym urządzenia automatycznego.
Maszyna działająca w cyklu automatycznym wykonuje ruch roboczy, zatrzymuje się po jego wykonaniu i wykonuje następny, na przykład po automatycznej zmianie pozycji narzędzia lub transporcie wykonanego w cyklu wyrobu. Najczęściej będą to działające w cyklu automatycznym wtryskarki, tokarki czy wycinarki laserowe.
Zastosowane rozwiązania techniczne powinny wykluczyć możliwość samoczynnego uruchomienia maszyny, na przykład po przywróceniu zasilania, zadziałaniu wyłącznika krańcowego lub listwy bezpieczeństwa czy opuszczeniu osłony zblokowanej z takim wyłącznikiem.
Do odpowiedniej modyfikacji urządzeń można wykorzystać przekaźniki samopodtrzymujące, styczniki lub rozdzielacze.
Podstawa prawna: rozporządzenie ministra gospodarki z 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz.U. nr 191, poz. 1596 ze zm.).
Waldemar Klucha, specjalista ds. bhp
Zobacz także: