Protest lub odwołanie - jednolite zasady w konkursach unijnych

W ramach tzw. programów operacyjnych z podmiotami wnioskującymi o przyznanie środków unijnych zawierane są umowy o dofinansowanie projektu. Warunkiem otrzymania pieniędzy jest pozytywna ocena zgłoszonej inwestycji. W przypadku negatywnej opinii, wnioskodawca może wnieść środki odwoławcze (protest lub odwołanie). Środki te są obecnie określane na poziomie poszczególnych programów operacyjnych.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego (wyroki z 12 grudnia 2011 r. – SK 9/08, oraz z 30 października 2012 r. – SK 8/12) jest to niezgodne z Konstytucją RP. Oznacza bowiem „tworzenie zasad dotyczących dostępu do środków publicznych w aktach prawnych niestanowiących źródeł prawa powszechnie obowiązującego”. Mówiąc wprost, TK uznał, że procedura odwoławcza powinna być określona bezpośrednio w ustawie.

W efekcie parlament nie miał wyboru i musiał przegłosować nowelizację o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (ustawa z 19 kwietnia 2013 r. o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, Dz.U. poz. 714). Ujednolicona procedura odwoławcza obowiązuje od 28 czerwca tego roku. Dotyczy ona zarówno starej, jak i nowej perspektywy.
Walka o środki unijne cały czas trwa. Istnieją nieliczne, ostatnie już nabory do konkursów na dotychczasowych zasadach z perspektywy finansowej na lata 2007-2013 (do końca I półrocza 2014 roku), a od początku drugiego półrocza 2014 będą do rozdysponowania środki z nowego budżetu unijnego. A zatem niedoszli beneficjenci będą mogli składać już odwołania.

Nowelizacja ustawy przede wszystkim doprecyzowuje obowiązki instytucji zarządzającej programem operacyjnym (w przypadku programu krajowego jest nim minister, a w przypadku programów regionalnych zarząd województwa). Obecnie musi ona nie tylko poinformować każdego wnioskodawcę o wynikach poszczególnych etapów oceny jego projektu wraz z podaniem otrzymanej punktacji lub informacji o spełnieniu bądź niespełnieniu kryteriów wyboru, ale także uzasadnić swoją decyzję. Natomiast podmioty bądź firmy, których wnioski odrzucono, powinny zostać pouczone o możliwości wniesienia środka odwoławczego. Przy czym informacja ta musi zawierać nazwę właściwej instytucji zarządzającej, do której należy kierować protest, oraz termin, formę i tryb wniesienia środka odwoławczego.

Jeżeli w trakcie procedury odwoławczej dojdzie do wyczerpania środków na dofinansowanie projektów, instytucja zarządzająca pozostawia protest bez rozpatrzenia. Ma jednak obowiązek poinformować o tym podmiot, który złożył protest, a także pouczyć go o możliwości wniesienia skargi do sądu. Z kolei WSA uwzględnia skargę - stwierdza, że ocena projektu została przeprowadzona w sposób naruszający prawo – ale nie przekazuje sprawy do ponownego rozpatrzenia.

Nowelizacja doprecyzowuje również, co należy rozumieć przez „negatywną ocenę”, od której przysługują przewidziane środki odwoławcze. Można bowiem z nich skorzystać wtedy, gdy projekt nie uzyska minimum punktowego lub nie spełnił kryteriów wyboru i z tego powodu został odrzucony. Protest może złożyć także podmiot, który co prawda zdobył minimum punktowe lub spełnił kryteria wyboru projektów, ale odmówiono mu dofinansowania z uwagi na wykorzystanie środków. Przy czym w drugim przypadku wyczerpanie funduszy nie może być jedyną przesłanką do skorzystania ze środka odwoławczego. Podmiot z niego korzystający musi wykazać, że jego projekt został źle oceniony i w efekcie niesłusznie trafił na tzw. listę rezerwową.

Zgodnie z nowymi przepisami protest może zostać wniesiony pisemnie po upływie 14 dni od doręczenia decyzji w sprawie odrzucenia lub wpisaniu projektu na listę rezerwową. Instytucja zarządzająca na rozpatrzenie pisma będzie miała 70 dni.

W uzasadnionych przypadkach – jeżeli np. zaistnieje konieczność skorzystania z pomocy ekspertów – termin ten zostanie wydłużony do 90 dni. Po wyczerpaniu postępowania odwoławczego wnioskodawcy będzie przysługiwać prawo do wniesienia skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Będzie miał na to 14 dni od otrzymania decyzji o odrzuceniu protestu. Z kolei WSA będzie miał obowiązek rozpatrzyć skargę w ciągu 30 dni.

Ministerstwo Rozwoju Regionalnego przygotowało komunikat ministra rozwoju regionalnego w sprawie listy programów operacyjnych na lata 2007-2013. Załącznik do niego wskazuje, jakie środki odwoławcze – protest, odwołanie - przysługują w ramach realizowanych już programów oraz jakie instytucje mają obowiązek je rozpatrzeć. Czekamy jeszcze na końcowe ustalenia co do warunków odwoławczych przewidzianych w perspektywie finansowej na lata 2014-2020.