Franchising, to „metoda działalności gospodarczej w zakresie dystrybucji towarów i usług, polegająca na otrzymaniu przez franchisobiorcę prawa sprzedaży we własnym imieniu określonych towarów i usług w ramach systemu marketingowego franchisodawcy z wykorzystaniem jego nazwy, znaków towarowych i doświadczeń techniczno-organizacyjnych” (zgodnie z brzmieniem wyroku Sądu Antymonopolowego w Warszawie z dnia 21 lipca 1992 r. w sprawie RUCH SA; sygn. akt XVII Amr 12/92, Wokanda z 1993 r., nr 1, poz. 34).
Franczyza, to zatem system prowadzenia działalności gospodarczej, który polega na tym, że pomysłodawca danego biznesu udostępnia swoim partnerom własne know-how oraz pełną wiedzę i wsparcie w zakresie prowadzenia firmy przez franczyobiorców, uprawniając ich przy tym do korzystania ze znaku firmowego franczyzodawcy.
Kształt umowy
Umowa franchisingu obejmuje z jednej strony zobowiązanie franczyzodawcy do udzielenia franczyzobiorcy tzw. pakietu franchisingowego (tj. zezwolenia na korzystanie z jego firmy, znaków towarowych, patentów, know-how, techniki prowadzenia działalności oraz aranżacji lokalu), natomiast z drugiej – zobowiązanie franczyzobiorcy do prowadzenia własnej działalności przy użyciu w/w narzędzi oraz do zapłaty ustalonego wynagrodzenia. Często umowa taka upoważnia franczyzodawcę także do monitorowania prawidłowości korzystania z udostępnionych technologii.
Kodeks cywilny w Polsce nie reguluje umów franchisingu. Dlatego umowy franczyzowe mogą zawierać elementy różnych umów i być dowolnie kształtowane przez obie strony układu. Powinny jednak precyzyjnie określać prawa i obowiązki zarówno franczyzobiorcy, jak i franczyzodawcy oraz dokładnie definiować wszelkie warunki współpracy, aby zapobiec nieporozumieniom i sporom.
Umowa franchisingu jest umową odpłatną, co potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8.10.2004 r.; sygn. akt VCK 67/03. Uznał wówczas, że przy interpretacji treści umowy pierwszorzędne znaczenie ma wykładnia oświadczenia woli stron.
Ile kosztuje franchising
Wysokość opłat dla franczyzobiorcy jest zróżnicowana, i zależy od zakresu i rodzaju usług świadczonych przez franczyzodawcę oraz od ich znaczenia (wagi) dla franczyzobiorcy.
Opłaty franczyzowe, to dla franczyzodawcy przychód brutto, który służy do pokrywania kosztów operacyjnych oraz wypracowania zysku. Z kolei franczyzobiorca za uiszczaną opłatę powinien uzyskać wysoką jakości obsługi.
Zwykle średnia wstępna (początkowa) opłata franczyzowa oscyluje w przedziale od 10% do 20% całości kosztów inwestycyjnych ponoszonych przez franczyzobiorcę na stworzenie i uruchomienie systemu franczyzowego. Najczęściej kształtuje się w granicach od 5 000 zł do 30 000 zł, ale w droższych systemach może wynieść np. 100 000 zł i więcej. Wraz z upływem czasu może być podniesiona, adekwatnie do rosnącej siły i sukcesu, jaki będzie zyskiwał dany system franczyzowy.
W trakcie współpracy franczyzobiorca musi także uiszczać tzw. opłatę bieżącą, która jest pobierana z tytułu korzystania przez franczyzobiorcę z pakietu franczyzowego.
Mogą istnieć także opłaty dodatkowe, które często dotyczą jakichś ekstra korzyści, jakie uzyskuje franczyzobiorca (np. z tyt. subfranczyzy). Ponadto wiele sieci franczyzowych pobiera od franczyzobiorców opłaty marketingowe, służące wspólnej promocji sieci.
Zalety i wady franchisingu
Do zalet wynikających z umowy franczyzy fachowcy zaliczają:
- relatywnie niskie koszty uruchomienia działalności gospodarczej,
- uzyskanie cennej wiedzy biznesowej oraz praktycznych wskazówek podnoszących efektywność działań,
- dostęp do różnych świadczeń, ułatwiających odniesienie sukcesu (takich jak m. in.: szkolenia, wsparcie w wyborze korzystnej lokalizacji działalności, aranżacji lokalu, pomoc finansową dot. np. kalkulacji kosztów oraz prognozowania przychodów i zysków).
Współpraca franczyzowa, to jednak nie tylko zalety, ale i poważne wady. Są to:
- konieczność wniesienia początkowej opłaty licencyjnej na rzecz franczyzodawcy,
- obowiązek dokonywania comiesięcznych opłat za korzystanie z franczyzy,
- ciągłe kontrolowanie franczyzobiorców przez franczyzodawców,
- bardzo ograniczona niezależność w zakresie podejmowania decyzji biznesowych (począwszy od zakresu i kształtu oferty, poprzez działania promocyjne, po decyzje finansowe itd.).
Opracowanie redakcyjne: Honorata Krzyś