Kropla wiedzy o przyłączach wodociągowych

Kategoria: Prawo budowlane
Autor: Marcin Sarna
Data: 26-08-2019 r.

W tym artykule dowiemy się czym jest przyłącze wodociągowe, gdzie dokładnie się ono kończy, jak je zbudować, jak wyglądają kwestie własności przyłącza wodociągowego a także kto je później będzie konserwował i naprawiał.

Czym jest przyłącze wodociągowe?

Legalna definicja przyłącza wodociągowego jest zawarta w art. 2 pkt 6 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 roku o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Zgodnie z prawem jest to więc odcinek przewodu łączącego sieć wodociągową z wewnętrzną instalacją wodociągową w nieruchomości odbiorcy usług wraz z zaworem za wodomierzem głównym.

Co z odgałęzieniem poza nieruchomością?

 

W praktyce funkcjonowania tej definicji największy problem sprawiało pytanie o początek przyłącza wodociągowego (patrząc od strony sieci wodociągowej).

Nie ma problemu gdy główna sieć wodociągowa przebiega przez nieruchomość, która chce się do niej przyłączyć (nie ma znaczenia czy i jaka służebność jest w związku z tym ewentualnie ustanowiona na tej nieruchomości). W takim przypadku całe „odgałęzienie” od sieci wodociągowej przeznaczone do obsługi danej nieruchomości będzie przebiegało przez nieruchomość odbiorcy usługi. A więc i cała ta dodatkowa nitka biegnąca od sieci wodociągowej będzie stanowiła przyłącze wodociągowe. Jeżeli jednak wodociąg biegnie poza przyłączaną nieruchomością (a tak jest w większości przypadków, gdy np. wodociąg jest prowadzony w pasie drogi) to wówczas sporną kwestią było do tej pory kto powinien zapłacić za budowę odcinka leżącego poza nieruchomością przyłączaną.

Większość doktryny i orzecznictwa twierdziła, że właściciele nieruchomości powinni być obciążani kosztami wyłącznie w zakresie odcinków znajdujących się w ich nieruchomościach – jednak zakłady wodociągowo-kanalizacyjne były odmiennego zdania. Wysokie koszty odgałęzienia prowadzącego do nieruchomości oddalonej od wodociągu np. o kilkaset metrów stały się w końcu przedmiotem rozpoznania przez Sąd Najwyższy, który zajął stanowisko przychylne klientom dostawców wody. Uchwałą w składzie 7 sędziów z dnia 22 czerwca 2017 roku (III SZP 2/16) ustalono bowiem, że przyłączem wodociągowym jest przewód łączący sieć wodociągową z wewnętrzną instalacją wodociągową w nieruchomości odbiorcy usług na całej swojej długości. Tym samym zwyciężyła tzw. funkcjonalna wykładnia i przyłącze kończy się na granicy przyłączanej nieruchomości gruntowej.

Jak kanalizacyjne, ale nie jak elektryczne

Jednym z argumentów podniesionych przez Sąd Najwyższy była konieczność zapewnienia systemowej spójności definicji przyłącza kanalizacyjnego oraz przyłącza wodociągowego. Skoro więc przyłącze wodociągowe nie może wykraczać poza granice nieruchomości to także przyłącze kanalizacyjne powinno mieścić się zdaniem sadu w granicach nieruchomości przyłączanej do sieci. Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków jest obecnie jedynym aktem prawnym definiującym przyłącza (wodne i kanalizacyjne)  nie jako część (odcinek, element) sieci. Odwrotne rozwiązania są przyjęte chociażby przy urządzeniach służących do przesyłania energii elektrycznej, energii cieplnej czy gazu. Na kanwie tych rozważań należy zauważyć, że zasadniczo można sięgać do orzecznictwa dotyczącego przyłączy wodociągowych formułując analogiczne uwagi w odniesieniu do przyłączy kanalizacyjnych.

Stare przyłącza to własność przedsiębiorstwa

Nie zawsze było tak jak obecnie, że właścicielem przyłącza wodociągowego jest właściciel przyłączonej nieruchomości. Przed 14 stycznia 2002 roku (a więc przed datą, od której rozpoczęła swoje obowiązywanie aktualna definicja przyłącza) Sąd Najwyższy podkreślał (np. w wyroku z dnia 20 sierpnia 1965 roku, III CR 161/65), że przyłącze od zaworu głównego za wodomierzem do rurociągu ulicznego stanowi własność dostawcy wody. Ponieważ ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków nie przewidywała w tym zakresie żadnych przepisów przejściowych czy tymczasowym, w obecnym stanie prawnym mamy do czynienia z dualizmem – część przyłączy wodociągowych stanowi własność przedsiębiorstw a część ich klientów.

Odcinek od przyłącza do sieci

Mimo wskazanej wyżej definicji przyłącza część inwestorów stoi przed dylematem czy nie wybudować za własne środki odcinka dzielącego ich nieruchomość (ich przyłącze) od istniejącego wodociągu. Motywacją jest tutaj przyśpieszenie podłączenia się do sieci wodociągowej w sytuacji gdy przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne zwleka z inwestycją lub odkłada ją na bliżej nieokreśloną przyszłość. W takim przypadku inwestorzy niejednokrotnie byliby w stanie ponieść koszt budowy takiego odcinka ale mając w perspektywie zwrot całości lub chociażby jakiejś części poniesionych kosztów.

Niestety uzyskanie takiego zwrotu jest dość wątpliwe.

Zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków osoby, które wybudowały z własnych środków urządzenia wodociągowe i urządzenia kanalizacyjne, mogą je przekazywać odpłatnie gminie lub przedsiębiorstwu wodociągowo-kanalizacyjnemu, na warunkach uzgodnionych w umowie. Przekazywane urządzenia powinny naturalnie spełniać warunki techniczne. Należność za przekazane urządzenia może być przy tym rozłożona na raty lub uwzględniona w rozliczeniach za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków.

Problem polega na tym, że przepis ten jest jedynie przepisem przejściowym, umożliwiającym uregulowanie stanów faktycznych istniejących w dniu wejścia w życie tej ustawy, tj. w dniu 7 czerwca 2001 roku. Obecnie bowiem – jak już pisaliśmy – to co wybuduje odbiorca wody jest jego kosztem (art. 15 ust. 2 ustawy) a więc nie przysługuje takiej osobie roszczenie z art. 49 §2 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem osoba, która poniosła koszty budowy urządzeń służących m.in. do doprowadzania płynów i jest ich właścicielem, może żądać, aby przedsiębiorca, który przyłączył urządzenia do swojej sieci, nabył ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem, chyba że w umowie strony postanowiły inaczej.

Jeśli więc nie uda się zawrzeć porozumienia o zwrocie kosztów przed rozpoczęciem prac (a jest to optymalna droga postępowania) to po zakończeniu prac należy wezwać przedsiębiorstwo do zawarcia takiego porozumienia. W razie odmowy zawarcia takiego porozumienia pozostaje tylko próba sięgnięcia po art. 49 §2 K.c. powołując się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2014 roku (II CSK 169/14). Sędziowie stwierdzili w nim, że przepis ten dotyczy także sieci wodociągowych i przyłączy tych sieci w rozumieniu przepisów ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków a co najważniejsze – może być podstawą dochodzonych roszczeń także po wejściu w życie ustawy z dnia 30 maja 2008 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, która znowelizowała m.in. art. 49 Kodeksu cywilnego.

W pozwie należy wykazać powstanie roszczenia, co wymaga zaistnienia trzech przesłanek:

  • poniesienie przez powoda kosztów budowy urządzeń;
  • bycie przez powoda właścicielem urządzeń;
  • przyłączenie urządzeń przez przedsiębiorcę do swojej sieci.

Jeśli chodzi o własność urządzeń to urządzenia z art. 49 §1 Kodeksu cywilnego są rzeczami ruchomymi (nie stanowią części składowej nieruchomości, na której są posadowione). W kwestii udowodnienia prawa własności do nich przemożne znaczenie ma to kto finansował koszt ich budowy.

Obowiązek budowy przyłącza

Spoczywa on na podmiocie przyłączanym. Robi on je na własny koszt i własnym staraniem przy czym najczęstszym rozwiązaniem jest zlecenie wykonania tej pracy przez zakład wodociągowo-kanalizacyjny. Wynika to z art. 15 ust. 2 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, zgodnie z którym taki odbiorca usługi (osoba ubiegająca się o przyłączenie nieruchomości do sieci) zapewnia na własny koszt realizację budowy:

  • przyłączy do sieci;
  • studni wodomierzowej;
  • pomieszczenia przewidzianego do lokalizacji wodomierza głównego i urządzenia pomiarowego.

Ponadto ciąży na nim obowiązek poniesienia kosztów nabycia, zainstalowania i utrzymania urządzenia pomiarowego.

Natomiast przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne (a w przypadku gdy w danej gminie takiego przedsiębiorstwa nie ma – sama gmina) jest zobowiązane:

  • zapewnić budowę urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych, ustalonych przez gminę w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, w zakresie uzgodnionym w wieloletnim planie rozwoju i modernizacji – co daje pewne możliwości w przypadku opóźniania się przez gminę z „dociągnięciem” wodociągu w okolice przyłączanej nieruchomości;
  • pokryć koszt nabycia, zainstalowania i utrzymania wodomierza głównego;
  • przyłączyć do sieci nieruchomość jeżeli są spełnione warunki przyłączenia określone w regulaminie dostarczania wody i odprowadzania ścieków oraz istnieją techniczne możliwości świadczenia usług.

Warunki techniczne przyłączenia do sieci

Także na inwestorze chcącym podłączyć się do sieci wodociągowej ciąży obowiązek uzgodnienia z właścicielem sieci (przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym) tzw. warunków technicznych przyłączenia. Dopiero po dokonaniu takich uzgodnień możliwe jest zawarcie umowy o przyłączenie. Na tej podstawie prowadzone są następnie prace projektowe (w zakresie przyłącza) – przez osoby z odpowiednimi uprawnieniami budowlanymi (np. inżyniera budowlanego). Następnie konieczne jest dopełnienie formalności prawnych z zakresu prawa budowlanego (zgłoszenie, pozwolenie na budowę) a w końcu dochodzi do samych prac przyłączeniowych.

Warunki techniczne przyłączenia będą potrzebne podmiotom planującym:

  • budowę nowego przyłącza;
  • rozbudowę istniejącego budynku albo zmianę sposobu użytkowania istniejącego budynku pociągającą za sobą konieczność zmiany przyłącza lub wykonanie kolejnego przyłącza.

We wniosku inwestor powinien podać szacunkową ilość zapotrzebowania na wodę i ścieki (najczęściej w dm3/s) a w przypadku budynków wielorodzinnych także liczbę mieszkańców. Szczegółowe wymogi mogą się różnić w zależności od konkretnego przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego. Najczęściej konieczne jest także dołączenie:

  • kopii aktualnej mapy zasadniczej w skali 1:500 lub 1:1000 z zaznaczeniem obrysu nieruchomości, której dotyczy wniosek;
  • projektu zagospodarowania terenu.

W przypadku konieczności zamontowania dodatkowego wodomierza głównego na przyłączu wodociągowym konieczne jest opracowanie warunków technicznych montażu takiego dodatkowego wodomierza głównego. Wnioskujący o wydanie takich warunków musi wskazać przedsiębiorstwu wodociągowo-kanalizacyjnemu:

  • aktualny stan zasilania obiektu w wodę;
  • stan projektowany czyli dla jakiego obiektu przewidywany jest dodatkowy wodomierz główny.

Pamiętajmy też, że:

  • w przypadku osób prawnych czy jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej (np. spółki, wspólnoty mieszkaniowe) wniosek powinien być podpisany przez osoby upoważnione przez ten podmiot do reprezentowania go, według właściwego rejestru czy ewidencji (np. Krajowego Rejestru Sądowego);
  • jeżeli dana osoba działa nie jako reprezentant ale pełnomocnik to wówczas pełnomocnictwo powinno również upoważniać taką osobę do zaciągania zobowiązań finansowych (bo wydanie warunków jest odpłatne).

Procedura budowy przyłącza

Wymogi formalne prowadzenia budowy przyłącza są określone w Prawie budowlanym (art. 29-30 dotyczące pozwoleń na budowę i zgłoszeń budowy). I tak, możliwe jest budowanie przyłącza wodociągowego na podstawie zgłoszenia budowy zgodnie z art. 29 ust. 1 pkt 20 w związku z art. 30 ust. 1 pkt 1a Prawa budowlanego – jest to zasadniczy tryb budowy przyłącza. Jeżeli organ administracji architektoniczno-budowlanej, do którego zgłosiliśmy budowę przyłącza (np. starosta), nie wniesie sprzeciwu od zgłoszenia w terminie 21 dni od dnia jego otrzymania, można rozpocząć prace. W przypadku gdy przyłącze wymagające zgłoszenia jest częścią większego projektu, wymagającego pozwolenia na budowę, nie jest potrzebne osobne dokonywanie zgłoszenia – pozwolenie na budowę obejmuje bowiem całość zamierzenia budowlanego zawartego w projekcie.

W niektórych przypadkach sama realizacja budowy przyłącza będzie wymagała jednak uzyskania pozwolenia na budowę. Tak będzie w przypadkach większych przedsięwzięć objętych obowiązkiem uzyskania pozwolenia na budowę, np. gdy budowa przyłącza wymaga jednocześnie zbudowania jakiegoś budynku czy obiektu hydrotechnicznego.

Naturalnie na tym etapie musimy mieć już wydane warunki techniczne przyłączenia do sieci. Wynika to z §26 ust. 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Organ wydający pozwolenie na budowę musi mieć bowiem pewność, że działka budowlana przewidziana pod zabudowę budynkami przeznaczonymi na pobyt ludzi ma zapewnioną możliwość przyłączenia uzbrojenia działki lub bezpośrednio budynku m.in. do sieci wodociągowej. Takim potwierdzeniem są wydane warunki techniczne. Jeżeli nie ma możliwości uzyskania warunków przyłączenia sieci wodociągowej to taka działka nadal może być wprawdzie wykorzystana pod zabudowę budynkami przeznaczonymi na pobyt ludzi ale pod warunkiem:

  • zapewnienia możliwości korzystania z indywidualnego ujęcia wody; oraz
  • jeżeli ilość ścieków nie przekracza 5m3na dobę - zastosowania zbiornika bezodpływowego lub przydomowej oczyszczalni ścieków;
  • jeżeli ilość ścieków przekracza 5 m3 na dobę - gromadzenie lub oczyszczanie ścieków wymaga pozytywnej opinii właściwego terenowo inspektora ochrony środowiska.

Opłata za przyłączenie do sieci wodociągowej

Niektóre gminy ustanawiały dodatkowe opłaty za samo to, że odbiorca wody podłączy się do sieci wybudowanej przez gminy. Taka opłata za przyłączenie do gminnej sieci wodociągowej wynosiła najczęściej między 1500 a 2000 złotych. Wątpliwości budziła legalność pobierania takiej opłaty gdyż jest ona pobierana wyłącznie za wyrażenie przez gminę zgody na podłączenie się do jej sieci.

Czym innym jest natomiast opłata przyłączeniowa, którą uiszcza się za warunki techniczne przyłączenia do sieci i próby techniczne. Takie opłaty przyłączeniowe są zupełnie legalne i najczęściej są pobierane przez gminne przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne a jeżeli w danej gminie takie przedsiębiorstwo nie zostało ustanowione – przez samą gminę.

Uchwały rad gmin ustanawiające opłatę za przyłączenie były w ostatnim czasie przedmiotem licznych analiz, w tym prowadzonych przez prokuratorów regionalnych. M.in. w wyniku działań prokuratorów poszczególne uchwały były przedmiotem rozstrzygnięć wojewódzkich sądów administracyjnych. Sądy te uznawały,  że obowiązek ponoszenia opłat nie ma oparcia w przepisach rangi ustawowej (w szczególności nie uprawnia do ustanowienia takiej opłaty ustawa o samorządzie gminnym oraz ustawa o gospodarce komunalnej) i przez to dochodzi do naruszenia art. 7, art. 84 i art. 94 Konstytucji RP.

Przykład

Przykład:

Przykładem takiego orzeczenia jest wyrok WSA w Białymstoku z dnia 5 kwietnia 2018 roku (II SA/Bk 23/18), w którym sąd wypowiedział się o uchwale rady gminy zmuszającej mieszkańców do partycypacji w kosztach budowy infrastruktury technicznej takiej jak wodociągi. Uchwała ta zdaniem sądu stanowi akt prawa miejscowego, bowiem jest aktem generalnym, abstrakcyjnym, skierowanym do wszelkich podmiotów mających zamiar korzystać z sieci wodociągowej. Sąd stwierdził, że do wydania takiego aktu gmina nie jest uprawniona na podstawie art. 40 ust. 2 pkt 4 ustawy o samorządzie gminnym ani na podstawie żadnego innego przepisu. Analogiczne stanowisko zajął zresztą 8 lat wcześniej WSA w Krakowie w wyroku z dnia 22 listopada 2010 roku (II SA/Kr 851/10).

Marcin Sarna

Zaloguj się, aby dodać komentarz

Nie masz konta? Zarejestruj się »

Zobacz także

Prowadzenie książki obiektu budowlanego

pobierz

Badanie stanu prawnego nieruchomości

pobierz

Niedozwolone klauzule w umowie pośrednictwa

pobierz

Ustanawianie urządzeń przesyłowych na gruntach

pobierz

Polecane artykuły

Array ( [docId] => 41079 )
Array ( [docId] => 41079 )