Bezpieczeństwo i higiena pracy w placówce medycznej

Niezależnie od liczby zatrudnionych pracowników placówka medyczna ma status pracodawcy. Pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. To podstawowa zasada prawa pracy.

Obowiązki z zakresu technicznego bezpieczeństwa pracy są aktualne w okresie epidemii COVID-19, która stała się czasem szerokiej refleksji na temat bezpieczeństwa pracowników, w tym personelu medycznego.

Z przepisów wynika zależność między liczbą pracowników zatrudnionych w placówkach medycznych a niektórymi obowiązkami z zakresu technicznego bezpieczeństwa pracy.

Zasadą jest, że zatrudnienie przekraczające 100 pracowników w przypadku większych placówek medycznych powoduje, że konieczne jest zapewnienie stałego i właściwie zorganizowanego „monitoringu” bezpieczeństwa pracy.

W sytuacji gdy placówka zatrudnia do 100 pracowników, nie ma formalnie podstaw, aby prowadzący placówkę musiał tworzyć służbę bhp. W takiej sytuacji istnieją trzy możliwości, w których zadania służby bhp mogą być wykonywane przez:

1. prowadzącego placówkę medyczną,
2. osobę zatrudnioną przy innej pracy w placówce,
3. specjalistę spoza placówki.

W przypadku placówek medycznych przepisy przewidują czwartą kategorię ryzyka (grupy działalności w zakresie opieki zdrowotnej i pomocy społecznej). Wynika to z rozporządzenia w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków.

Ważne: W typowych przypadkach pracodawca mający ukończone szkolenie niezbędne do wykonywania zadań służby bhp może sam wykonywać zadania tej służby, jeżeli zatrudnia do 10 pracowników lub gdy zatrudnia do 50 pracowników i jest zakwalifikowany do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecią kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Uwzględniając to, prowadzący placówkę medyczną może wykonywać samodzielnie zadania służby bhp, gdy zatrudnia do 10 pracowników.

Ważne: W sytuacji gdy w placówce zatrudnione są osoby na podstawie umów prawa cywilnego, nie uwzględnia się ich na potrzeby ustaleń w zakresie obowiązku tworzenia służby bhp i przy ocenie możliwości wykonywania zadań tej służby przez prowadzącego placówkę.

Jeżeli prowadzący placówkę medyczną nie jest w stanie wykonywać zadań służby bhp samodzielnie i nie ma obowiązku tworzenia służby bhp, może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy. Jeżeli jednak nie ma osoby o właściwych wymaganiach kwalifikacyjnych, ostatnim rozwiązaniem jest powierzenie zadań służby bhp specjaliście zewnętrznemu.

Z jednej strony, kierując się wyłącznie kosztami, korzystniejsze może okazać się zatrudnienie „dochodzącego” specjalisty z zewnątrz.

Jednak kierując się tym, że osoba wykonująca zadania służby bhp musi wykonywać je w sposób kompleksowy, właściwszym rozwiązaniem może być powierzenie zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy, dostosowując dotychczasowe obowiązki tak, aby osoba taka mogła kompleksowo realizować zadania służby bhp w placówce.

Służba bhp pełni funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bhp. Ogólne kompetencje rozwinięto w przepisach rozporządzenia w sprawie służby bhp.

Wynika z niego, że do zakresu działania służby bhp należą przede wszystkim:

• przeprowadzanie kontroli warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad bhp, w tym na stanowiskach pracy pracowników wykonujących pracę w porze nocnej, w ramach pracy zmianowej, jak też na stanowiskach, na których pracują osoby zatrudnione na innej podstawie niż stosunek pracy,
• bieżące informowanie prowadzącego placówkę o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych oraz sporządzanie wniosków zmierzających do usuwania tych zagrożeń,
• sporządzanie nie rzadziej niż raz w roku dla prowadzącego placówkę medyczną okresowych analiz stanu bhp zawierających propozycje przedsięwzięć technicznych i organizacyjnych mających na celu zapobieganie zagrożeniom życia i zdrowia pracowników oraz poprawę warunków pracy,
• przedstawianie pracodawcy wniosków dotyczących zachowania wymagań ergonomii na stanowiskach pracy,
• udział w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz w opracowywaniu wniosków wynikających z badania przyczyn i okoliczności tych wypadków oraz zachorowań na choroby zawodowe, a także kontrola realizacji tych wniosków,
• prowadzenie rejestrów, kompletowanie i przechowywanie dokumentów dotyczących wypadków przy pracy, stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby, a także przechowywanie wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy,
• doradztwo w zakresie stosowania przepisów i zasad bhp,
• udział w ocenie ryzyka zawodowego, które wiąże się z wykonywaną pracą,
• doradztwo w zakresie organizacji i metod pracy na stanowiskach pracy, na których występują czynniki niebezpieczne, szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe, oraz doboru najwłaściwszych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej.

Ważne: Zakres działania zarówno służby bhp, pracowników zatrudnionych przy innej pracy, specjalistów spoza placówki wykonujących zadania służby bhp, jak i prowadzącego placówkę, który sam wykonuje zadania służby bhp, obejmuje 22 kategorie obowiązków wyszczególnionych w katalogu zawartym w § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie służby bhp. Nie można przyjąć założenia, zgodnie z którym zadania powinny być realizowane kompleksowo wyłącznie przez służbę bhp ustanowioną w placówce, a w pozostałych przypadkach zadania mogą być realizowane w sposób wybiórczy.

Obok zakresu działania, czyli obowiązków służby bhp, przepisy wyróżniają uprawnienia tej służby, osób wykonujących jej zadania i specjalistów zewnętrznych. Służba bhp jest uprawniona do przeprowadzania kontroli stanu bhp, a także przestrzegania przepisów oraz zasad w tym zakresie w zakładzie pracy i w każdym innym miejscu wykonywania pracy.

Pracownicy służby bhp mogą występować do osób kierujących pracownikami, np. kierowników oddziałów placówki medycznej z zaleceniami usunięcia stwierdzonych zagrożeń wypadkowych i szkodliwości zawodowych oraz uchybień w zakresie bhp.

W przypadku szczególnie wyróżniających się pracowników, działających na rzecz poprawy warunków bhp w placówce, uprawnieniem służby bhp jest występowanie do prowadzącego placówkę medyczną z wnioskami o nagradzanie takich osób.

Z drugiej strony pracownicy służby bhp są uprawnieni do występowania do prowadzącego placówkę medyczną o zastosowanie kar porządkowych w stosunku do pracowników odpowiedzialnych za zaniedbanie obowiązków w zakresie bhp.

Zarówno właściwe zorganizowanie struktur bhp w placówce medycznej, jak i wywiązywanie się przez te struktury z ich obowiązków wynikających z rozporządzenia w sprawie służby bhp może być kontrolowane przez inspektorów PIP.

Kontrole w zakresie służby bhp mogą być częścią większych postępowań kontrolnych – na przykład, gdy inspektor będzie kontrolował placówkę medyczną kompleksowo.

Nie można również wykluczyć sytuacji, w której kontrola będzie dotyczyła wyłącznie problematyki służby bhp – na przykład w sytuacji gdy pracownik placówki medycznej złoży do PIP skargę w sprawie nienależytego wywiązywania się przez służbę bhp z jej obowiązków.

Inspektor ma prawo skontrolować służbę bhp w każdym aspekcie, począwszy od jej właściwej struktury oraz liczebności, uwzględniającej zasady nie tylko wynikające z przepisów, ale również specyfiki działalności placówki medycznej.

Inspektor może skontrolować, czy osoby wykonujące zadania służby bhp legitymują się właściwymi wymaganiami kwalifikacyjnymi. Kontroli może podlegać kompleksowa realizacja lub wybrane zagadnienia z zakresu obowiązków, jakie ciążą na służbie bhp.

Gdy inspektor stwierdzi uchybienia, zastosuje środki prawne w postaci nakazów administracyjnych. W większości przypadków będą to nakazy o charakterze terminowym. Inspektor wskaże w nich czas, jaki placówka ma na ich realizację.

Obok zastosowania nakazów nie można wykluczyć zastosowania przepisów regulujących wykroczenia przeciwko prawom pracowników. Należy bowiem pamiętać, że kto będąc odpowiedzialnym za stan bhp albo kierując pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, nie przestrzega przepisów lub zasad bhp, podlega karze grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł.