Skutki podatkowe pożyczki zaciągniętej przez spółkę... u rodziców

Z takim problemem zgłosiło się do Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej rodzeństwo, które wspólnie prowadzi spółkę cywilną. Poprosiło o wyjaśnienie, czy jeśli rodzice przekażą im pieniądze w formie pożyczki, jednak to spółka cywilna zawrze z rodzicami umowę i środki zostaną przekazane na rachunek bankowy wspólników (czyli dzieci pożyczkodawcy), to nadal będzie można skorzystać ze zwolnienia od podatku od czynności cywilnoprawnych na podstawie art. 9 pkt 10 lit. b) ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych? 

Stan prawny przedstawiony we wniosku o interpretację nie wydaje się przesadnie skomplikowany i niemożliwy do wystąpienia w codziennym życiu. Mamy bowiem sytuację, w której to rodzeństwo prowadzi spółkę cywilną, o której mowa w art. 860 Kodeksu cywilnego, bierze od swoich rodziców pożyczkę, która ma wspomóc prowadzenie firmy. 

Zgodnie art. 860 kc., wspólnicy w umowie spółki zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego, wspólnie wnosząc wkłady. Spółka cywilna nie ma zdolności prawnej - jest to jedynie pewna forma organizacyjna jej wspólników. Podmiotami prawa są natomiast wszyscy wspólnicy tej spółki. To oni są także właścicielem majątku spółki, bo ona sama nie ma takiej prawnej możliwości - nie ma osobowości prawnej, nie może więc być samodzielnym właścicielem. Nawet w kontekście wniesionych przez wspólników wkładów, literatura przedmiotu wprost określa, że stają się one elementem współwłasności łącznej wspólników. Zatem każdy wspólnik, jest współwłaścicielem majątku, ale jako całości. Konstrukcja ta przypomina konstrukcję współwłasności małżeńskiej. 

Ważne: Spółka cywilna nie jest podmiotem prawnym odrębnym od wspólników - wyrok Sądu Najwyższego z 28 października 2003 r. - sygn. I CK 201/02

Zgodnie z orzecznictwem spółka cywilna nie może być stroną umowy sprzedaży - w takim przypadku stronami są jej wspólnicy. Nie można jej również nadać podmiotowości prawnej i jeśli mówimy o przedsiębiorcach w jej kontekście, to także należy jako przedsiębiorców traktować jedynie wspólników - a nie całą spółkę (zobacz: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 27 sierpnia 2019 r. - sygn. II FSK 255/18, oraz postanowienie Sądu Najwyższego z 18 kwietnia 2019 r. - sygn. IV CSK 469/18). 

Biorąc pod uwagę powyższe, trzeba odpowiedzieć na pytanie - kto tak naprawdę jest stroną pożyczki, którą analizujemy? 

Zgodnie z art. 1 ustawy o PCC, podatkowi podlega umowa pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku. Zgodnie z art. 4 przywołanej ustawy, to biorący pożyczkę zobowiązany jest do zapłaty podatku, a obowiązek podatku co do zasady pojawia się z chwilą dokonania czynności prawnej. Obowiązek podatkowy ciąży na wspólnikach spółki cywilnej (art. 4 pkt. 9).  Mamy tutaj solidarną odpowiedzialność wspólników za zapłatę tego podatku. 

zobacz także: Darowizna na spłatę kredytu hipotecznego – czy można skorzystać ze zwolnienia od podatku

Zgodnie z art. 9 pkt 10 lit. b) ustawy o PCC - z podatku od czynności cywilnoprawnych zwolnione są pożyczki udzielane w formie pieniężnej, zawarte między małżonkami, zstępnymi, wstępnymi, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, pod warunkiem, że zostanie złożona odpowiednia deklaracja w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych właściwemu organowi podatkowemu w ciągu 14 dni od daty umowy pożyczki (chyba, że ma ona formę aktu notarialnego), a przekazanie pieniędzy zostanie udokumentowane. Pożyczki zawierane do kwoty 9637 zł generalnie korzystają ze zwolnienia. 

Spółka cywilna nie ma podmiotowości prawnej, nie może więc mieć swojego rachunku bankowego. W związku z czym pożyczka została przekazana na rachunek bankowy wspólników, co zresztą udokumentowali. 

Biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy, w interpretacji czytamy, że rodzeństwo nie zapłaci podatku od czynności cywilnoprawnych. 

Zwolniona z podatku od czynności cywilnoprawnych jest umowa pożyczki zawarta między spółką, reprezentowaną przez wszystkich wspólników - rodzeństwo - oraz ich rodzicami, którzy są pożyczkodawcami, pod warunkiem, że:

1) w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy wspólnicy spółki - rodzeństwo - złożyli we właściwym Urzędzie Skarbowym deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych dotyczącą zawarcia umowy pożyczki,
2) przekazanie pieniędzy na rachunek bankowy prowadzony na rzecz spółki cywilnej zostało udokumentowane.