Dla określenia obowiązku podatkowego w VAT ważny jest dzień wydania przesyłki

Jeden z podatników często dostarcza do klientów sprzedawane towary za pośrednictwem firm spedycyjnych i poczty. Towar odbierany jest w siedzibie sprzedawcy przez kuriera firmy spedycyjnej, na którą przechodzi (od chwili odebrania towaru od sprzedawcy) ryzyko przypadkowej utraty rzeczy. Umowa z nabywcą towaru nie zawiera żadnych klauzuli precyzujących moment dokonania dostawy. Przeniesienie na nabywcę prawa do rozporządzenia towarem następuje z chwilą wydania go firmie kurierskiej. Wątpliwości dotyczą tego, kiedy powstaje obowiązek podatkowy w VAT. Przedsiębiorca twierdził, że nastąpi to w miesiącu wystawienia faktury i przekazania towaru spedytorowi, z czym zgodził się organ podatkowy.

Należy pamiętać, że dokonanie dostawy, o którym mowa w art. 19a ust. 1 ustawy o VAT oznacza faktyczne zrealizowanie dostawy. Jeżeli strony oznaczyły inną chwilę niż wydanie towaru dla przejścia korzyści i ciężarów, to w razie wątpliwości przyjmuje się, że ta sama chwila dotyczy przejścia ryzyka przypadkowej utraty lub uszkodzenia towaru.

Zgodnie z ogólną zasadą, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów. Dotyczy to również przypadku, gdy towar jest dostarczany klientowi za pośrednictwem wyspecjalizowanego przewoźnika, o ile dostawca otrzymuje płatność w momencie dostawy lub później. Jeśli przewoźnik ten działa na zlecenie dostawcy, to pojawiają się wątpliwości, kiedy następuje dostawa towarów – czy jest to wydanie towarów przewoźnikowi, czy też może dostarczenie ich do nabywcy?

Trzeba pamiętać, że pod pojęciem „dostawy towarów” należy rozumieć przeniesienie prawa do dysponowania towarami jak właściciel. Istotą dostawy towarów jest więc przeniesienie na nabywcę ekonomicznego władztwa nad towarami, z czym z reguły powiązane jest przekazanie ryzyk związanych z towarem (np. utraty).

Należy podkreślić, że dla VAT decydujące znaczenie mają kryteria ekonomiczne. Dostawa następuje w momencie faktycznego uzyskania przez nabywcę swobody w dysponowaniu towarem na zasadach analogicznych jak właściciel. Określenie momentu dostawy wymaga w pierwszej kolejności analizy ustaleń pomiędzy stronami (umowa, regulamin, itp.) w celu określenia, w którym momencie faktycznie ma miejsce przeniesienie praw i ryzyk związanych z towarem.

Jeżeli towar jest dostarczany przez przewoźnika działającego na zlecenie dostawcy, ale strony nie uregulowały wprost kwestii momentu przeniesienia prawa i ryzyk związanych z towarem, w praktyce organy podatkowe oraz podatnicy odwołują się najczęściej do przepisów prawa cywilnego. W świetle art. 544 § 1 Kodeksu cywilnego (dalej: kc) w razie wątpliwości uznaje się, że wydanie zostało dokonane z chwilą, gdy w celu dostarczenia rzeczy na miejsce przeznaczenia sprzedawca powierzył ją przewoźnikowi trudniącemu się przewozem rzeczy tego rodzaju.

Z kolei art. 548 § 1 kc uznaje, że z chwilą wydania rzeczy sprzedanej przechodzą na kupującego korzyści i ciężary związane z rzeczą oraz niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy.

W razie braku wyraźnych ustaleń między stronami, wskazane  regulacje mogą być jednym z elementów branych pod uwagę w celu ustalenia momentu dostawy. Wciąż jednak decydujące znaczenie powinny mieć kryteria ekonomiczne.

Jeśli mimo braku jednoznacznych ustaleń nabywca dopiero w momencie dostarczenia mu towarów przez przewoźnika nabywa faktycznie prawo do dysponowania nimi jak właściciel (jak również przechodzą na niego ryzyka), za moment dokonania dostawy towarów należy uznać doręczenie towarów nabywcy, a nie wydanie ich przez dostawcę przewoźnikowi.

Jednak obowiązek podatkowy w VAT sprzedawca rozpoznaje z chwilą wydania towaru firmie kurierskiej, o ile w tym momencie na nabywcę jest przenoszone prawo do rozporządzenia nim jak właściciel.