Faktura a nie protokół decyduje o skutkach podatkowych

Jedna firm chciała uzależnić moment wystawienia faktury od pojęcia wykonania usługi na gruncie przepisów Kodeksu cywilnego. Jej zdaniem za „wykonanie” należy uznać „ostatnią czynność” wchodzącą w skład usługi budowlanej wykonanej na rzecz zamawiającego. W konsekwencji wystawiane w trakcie rozliczeń z inwestorem faktury nie byłyby uważane z faktury w rozumieniu art. 106i ust. 3 pkt 1 ustawy o VAT czyli nie skutkowałyby powstaniem skutków podatkowych. Taka wykładnia przepisów jest jednak  niezgodną z przepisami unijnymi.

W uzasadnieniu do wyroku WSA wskazał, że moment powstania obowiązku podatkowego jest wprawdzie regulowany prawem krajowym, ale prawo to musi być zgodne z zasadami unijnymi ujednolicającymi w tym zakresie sposób opodatkowania. Niemożliwe byłoby więc stosowanie w każdym kraju odrębnych dla tego państwa członkowskiego, przepisów cywilistycznych. W doktrynie podkreśla się więc, że z punktu widzenia powstania obowiązku podatkowego zarówno wykonanie dostawy towaru, jak i wykonanie usługi należy rozumieć jako czynności faktyczne, pamiętając o autonomii prawa podatkowego, zwłaszcza w stosunku do prawa cywilnego.

Należy pamiętać, że obowiązek podatkowy w usługach budowlanych powstaje obecnie zgodnie art. 19a ust. 5 pkt 3 ustawy o VAT – czyli w dacie wystawienia faktury, przy czym podatnik ma obowiązek wystawić fakturę nie później niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym wykonano usługę, z zastrzeżeniem, że faktury nie mogą być wystawione wcześniej niż 30. dnia przed jej wykonaniem. W przypadkach gdy podatnik nie wystawił faktury lub zrobił to ją z opóźnieniem – obowiązek podatkowy powstaje z chwilą upływu terminów do wystawienia faktury. Artykuł 19a został wprowadzony, aby zapewnić zgodność polskich regulacji z dyrektywą unijną. Zgodnie z art. 63 dyrektywy 2006/112/WE zdarzenie powodujące powstanie obowiązku podatkowego ma miejsce, a VAT staje się wymagalny, w momencie dostarczenia towarów lub wykonania usług. Z mocy art. 66 państwa członkowskie mogą stosować odstępstwa od tej zasady ogólnej i postanowić, że VAT staje się wymagalny dla określonych transakcji lub dla określonych kategorii podatników w jednym z następujących terminów:

a) nie później niż z datą wystawienia faktury;

b) nie później niż w momencie otrzymania zapłaty;

c) jeżeli faktura nie została wystawiona lub została wystawiona z opóźnieniem,

w określonym terminie od daty zdarzenia powodującego powstanie obowiązku podatkowego.

Jednocześnie do celów dyrektywy:

• „zdarzenie powodujące powstanie obowiązku podatkowego” oznacza zdarzenie, w wyniku którego zostają spełnione prawne wymogi wymagalności VAT;
• podatek staje się „wymagalny”, gdy organ podatkowy staje się z mocy prawa uprawniony do żądania zapłaty podatku od osoby zobowiązanej do jego uiszczenia, nawet jeśli termin płatności może zostać odroczony.

Definiując powyższe pojęcia dla celów ustawy o VAT ustawodawca unijny wyłączył możliwość interpretowania ich na gruncie prawa cywilnego, które mogłoby być różne w poszczególnych państwach.