Ile będzie kosztował kredyt brany przez konsumenta? 

Na początku marca do sejmu trafił senacki projekt zmiany ustawy o kredycie konsumenckim. Przewiduje ona zmianę przepisów dotyczących pozaodsetkowych kosztów związanych z udzieleniem kredytu konsumenckiego. 

Pierwszą próbą ograniczenia wysokości opłat związanych z kredytem udzielonym konsumentowi podjęto w ustawie z 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw. W niej zostały też zawarte rozwiązania ograniczające opłaty konsumenta za udzielenie kredytu. Były to jednak przepisy szczególne o jasnych ramach czasowych. Koniec ich obowiązywania wyznaczono na czerwiec 2021 r.  Od tego momentu mają zastosowanie przepisy ustawy o kredycie konsumenckim, zgodnie z którymi maksymalna wysokość kosztów pozaodsetkowych nie może przekroczyć całkowitej kwoty kredytu. Niewątpliwie rozwiązania te są mniej korzystne niż zawarte w przepisach covidowych. 

Senat uznał, że przepisy obowiązującej ustawy ustalają maksymalną wysokość kosztów na zbyt wysokim poziomie. Swoją tezę uzasadniał chociażby tym, że kredytobiorca jest często w przymusowym położeniu i nie ma innego wyjścia z trudnej sytuacji niż kredyt. Tak wysokie opłaty z tym związane są najzwyczajniej w świecie wykorzystaniem jego trudnego położenia. Zmiana ma za zadanie chronić konsumentów.

Maksymalna kwota kredytu z okresem spłaty przekraczającym 90 dni jest obliczana według wzoru:
MPKK ≤ (K x 10%) + (K x n/R x 5%)

• MPKK to maksymalna wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu
• K - całkowita kwota kredytu
• n - okres spłaty wyrażony w dniach
• R - liczba dni w roku.

Dodatkowo nowe przepisy jasno przewidują, że koszty te nie mogą przekroczyć 45% całkowitej kwoty kredytu. 

Jeśli kredyt ma okres spłaty nie dłuższy niż 90 dni, maksymalna wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu nie może być po prostu większa niż 5% całkowitej kwoty kredytu. 

Jeśli konsument otrzyma kolejny kredyt, zanim jeszcze uda mu się spłacić poprzedni, a dodatkowo nastąpi to w terminie 120 dni od dnia wypłaty pierwszego z kredytów, maksymalna wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu jest wyliczana z założeniem, że całkowitą kwotę kredytu stanowi kwoty pierwszego z kredytów. Warunkiem zastosowania takiego rozwiązania jest udzielanie kredytu z tym samym podmiotem bądź podmiotem powiązanym z kredytodawcą. Te przepisy mają gwarantować konsumentowi większe bezpieczeństwo w sytuacji w którym wpada w pułapkę brania kolejnych kredytów, by spłacać poprzednie zobowiązania. Dodają bowiem “podmioty powiązane” do obecnie obowiązującej regulacji. Także po zmianach trzeba będzie zsumować koszty wszystkich kredytów udzielonych konsumentowi. 

Konfederacja Lewiatan zauważa, że taki system uderza w system spłat ratalnych. Pracodawcy Rzeczypospolitej Polskiej również odnoszą do tych zmian negatywnie. Zaznaczają, że takie ograniczania wpłyną na zbyt duże obciążenie przedsiębiorstw i naruszają konstytucyjną zasadę proporcjonalności. Projekt nie podoba się ani bankom ani innym przedsiębiorstwom finansowym. W opiniach dotyczących proponowanych zmian podnosili, że takie rozwiązania przyczynią się do ograniczenia dostępności kredytów, a przez to być może do sięgania po środki z instytucji działających w szarej strefie. A takie rozwiązanie nie będzie korzystne dla konsumenta, bo wówczas nie korzysta z żadnej ochrony. Nie będzie też korzystne dla państwa, bo zmniejszą się wpływy z podatków dochodowych - zarówno CIT, ze względu na mniejszy dochód podmiotów świadczących usługi finansowe, jak i PIT - zredukowane zostanie zapewne zatrudnienie w tych podmiotach. 

Przedstawione rozwiązana nie spotkały się z aprobatą w środowisku. Co ciekawe - choć założeniem była ochrona konsumenta, w wielu opiniach na temat projektowanych zmian, zaznacza się, że to właśnie konsument będzie poszkodowany, ze względu na ograniczenie dostępności kredytu.

Związek Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce przewiduje wręcz, że kredyt konsumencki stanie się nierentowny w takim wydaniu, a to przyniesie likwidację części branży, a tym samym także likwidację wielu miejsc pracy.

Takie stanowisko popiera także Sąd Najwyższy w swojej opinii. Owszem - przyznaje on, że koszty pozaodsetkowe często są źródłem naruszeń praw konsumenta. Jednak drogą do rozwiązania tego problemu nie jest wpływanie na przedsiębiorstwa świadczące usługi finansowe za pomocą sztywnych regulacji ustawowych. Zauważa, że konsument może skorzystać z art 385¹ § 1 kc, co doprowadzi do ustalenia, że zapis umowny dotyczący kosztów jest niedozwolony. Ustawowe wpływanie na koszty kredytu wpłynie jednak na prowadzenie działalności w zakresie udzielanych kredytów. A jeśli działalność ta przestanie być opłacalna, to dostępność do kredytów będzie ograniczona. Przedsiębiorstwa świadczące te usługi zaczną wycofywać się z rynku, a to przełoży się także na poziom zatrudnienia.  

źródło: druk nr 2055 - projekt ustawy wraz z uzasadnieniem, www.sejm.gov.pl
oprac. red.