Rekompensaty od banku stosującego niedozwolone klauzule

Trybunał sprawiedliwości UE rozpatrywał sprawę konsumentów, którzy zawarli umowę kredytu hipotecznego, indeksowanego do franka szwajcarskiego, którego miesięczne raty miały być spłacane w złotówkach. Przeliczenie miało być dokonywane zgodnie z kursem franka szwajcarskiego określonego w tabeli kursów walut obcych stosowanych przez bank kredytujący w dniu spłaty raty. Konsumenci uznali taki sposób przeliczenia za nieuczciwą klauzulę umowną i wnieśli pozew przeciwko Bankowi do Sądu Rejonowego. W pozwie konsumenci domagali się także rekompensaty w postaci kwoty odpowiadającej połowie zysku osiągniętego przez pozwany bank, w związku z korzystaniem z rat kredytu opłacanych na podstawie zapisów umowy. 

• Prowizja za udzielenie kredytu - czy dotyczy całego okresu umowy? 
• Darowizna na spłatę kredytu hipotecznego – czy można skorzystać ze zwolnienia od podatku 

Polski sąd miał wątpliwości, czy prawo europejskie, w szczególności dyrektywa w sprawie nieuczciwych warunków pozwalają na takie roszczenia konsumentowi, w przypadku gdy umowa kredytu została uznana za nieważną, ze względu na występowanie w niej niedozwolonych klauzul umownych. 

Trybunał Sprawiedliwości UE podkreślił, że sama dyrektywa nie reguluje skutków uznania umowy kredytowej za nieważną - pozostaje to w gestii państw członkowskich. Jednakże stwierdził także, że nie wydaje się, by możliwość dochodzenia przez konsumenta roszczeń od banku, które wykraczają poza zwrot opłacanych z tytułu kredytu rat nie mieściła się w celach dyrektywy. Celem jest przecież zapewnienie odstraszającego skutku stosowania nieuczciwych zapisów, a także doprowadzenie do przywrócenia takiej sytuacji konsumenta - zarówno prawnej jak i faktycznej - w której znalazłby się on gdyby nie zawarł nieważnej umowy. 

• Termin przedawnienia raty kredytu gdy bank wypowie umowę 
• Frankowicze zawierający ugodę z bankiem nie zapłacą PIT od umorzonej części 

TSUE stwierdził także, że możliwość dochodzenia roszczeń wykraczających poza kwotę samych zapłaconych rat przyczyni się właśnie do zniechęcania przedsiębiorców do stosowania nieuczciwych warunków umownych, ze względu na grożące im w takiej sytuacji konsekwencje finansowe. Polski sąd będzie musiał zbadać jednak, czy spełnienie takiego roszczenia będzie wypełniać zasadę proporcjonalności. 

Jednak w przypadku uznania umowy kredytu za nieważną, bank może domagać się jedynie zwrotu wypłaconego kapitału a także ewentualnych odsetek za zwłokę. 

Zaakceptowanie przepisów pozwalających także bankowi na dodatkowe roszczenia poza wskazanymi wcześniej przyczyniłoby się do likwidacji odstraszającego charakteru przepisów, a skuteczność ochrony, którą objęci są konsumenci, zostałaby zachwiana. Mogłoby to bowiem doprowadzić do takiej sytuacji, w której konsument uznałby za korzystniejsze kontynuowanie umowy w której znalazły się niedozwolone klauzule od skorzystania ze swoich praw wynikających z dyrektywy.