Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z kapitału

RPO broni praw konsumentów przed Trybunałem Sprawiedliwości UE. Rozprawa odbyła się 12 października 2022 r. Do sprawy postępowania w sprawie C-52/21 Rzecznik Praw Obywatelskich przystąpił na wniosek strony. Postępowanie zainicjowały pytania skierowane do Trybunału przez Sąd Rejonowy dla Warszawy Śródmieścia w Warszawie. Postępowanie dotyczy roszczeń, które bank skierował do swojego klienta po stwierdzeniu nieważności umowy ze względu na zawarte w niej klauzule abuzywne. 

Dotyczy to konsumenckich umów kredytu na cele mieszkaniowe, indeksowanych bądź denominowanych we franku szwajcarskim. Banki coraz częściej przegrywają w sądach ze swoimi kredytobiorcami. W związku z tym - zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich - w celu przestraszenia kolejnych osób zainteresowanych wniesieniem powództwa, kierują do swoich byłych klientów roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z kapitału. 

Obecnie nie ma jeszcze żadnych orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości, które przesądzałyby kwestie rozliczeń pomiędzy stronami po unieważnieniu umowy. Natomiast na gruncie prawa polskiego, Sąd Najwyższy także nie przesądził jednoznacznie czy stronom umowy - niezależnie czy jest to konsument czy też bank - przysługują dalsze roszczenia po rozwiązaniu umowy kredytowej. Poza oczywiście roszczeniem o to, co strony wzajemnie sobie świadczyły. 

Sąd Najwyższy stwierdził jednak w wyroku z 11 grudnia 2019 r. - sygn. V CSK 382/18 - że dotychczasowy dorobek TSUE nie wyklucza możliwości dochodzenia dalszych roszczeń przez bank. W tym także wynagrodzenia za korzystanie z kapitału. 

Z kolei zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, przyjęcie rozwiązania zgodnie z którym bank mógłby się domagać wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z kapitału, byłoby zaprzeczeniem całości dotychczasowych orzeczeń wydanych w oparciu o dyrektywę 93/13. W jaki sposób takie rozumienie przepisów o abuzywności miałoby odstraszać przedsiębiorców od stosowania zakazanych klauzul? 

Sąd krajowy stara się uzyskać od TSUE odpowiedź na pytanie, czy którakolwiek ze stron umowy kredytu, uznanej za nieważną z powodu klauzul abuzywnych, może wnieść jakiekolwiek roszczenia, poza tymi dotyczącymi zwrotu dokonanych świadczeń, ewentualnie powiększonych o wysokość odsetek za opóźnienie. 

Ważne: Zarówno Rzecznik Praw Obywatelskich jak i Sąd Rejonowy przedstawiający pytanie do TSUE stoją zgodnie na stanowisku, że polskie przepisy nie zawierają regulacji pozwalającej jednoznacznie domagać się zapłaty z tytułu bezumownego korzystania ze świadczenia pieniężnego, w przypadku stwierdzenia nieważności umowy.