Zwrot kosztów za korzystanie z kapitału po unieważnieniu umowy

Rzecznik Praw Obywatelskich stanął w obronie kredytobiorców - konsumentów. Wielokrotnie skarżyli się oni na działanie sektora bankowego w 2021 r. O wykaz zagadnień poruszanych w tych skargach poprosił Prezes Związku Banków Polskich. 

Wśród skarg wielokrotnie pojawiało się zagadnienie dotyczące kredytów frankowych, w ostatnim czasie dotyczące roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału. RPO uznaje to za praktykę będącą dowodem na wykorzystywanie przez banki pozycji dominującej wobec konsumenta. Innego zdania jest natomiast Prezes Związku Banków Polskich. 

Na poparcie swoich argumentów prezes ZBP przywołuje postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu - sygn. I Acz 43/22. Sąd podkreślił w nim, że korzystanie przez konsumenta z kapitału pochodzącego z kredytu to wzbogacenie. Jeśli umowa została uznana za nieważną, to wzbogacenie powstające w związku z korzystaniem z tych pieniędzy, powinno zostać rozliczone z bankiem. Prezes podaje za przykład np. zyski z najmu lokalu kupionego na kredyt, w przypadku unieważnienia umowy kredytowej. 

Prezes zaznacza, że jego zdaniem takie rozliczenie uzasadnia zarówno prawo zobowiązań jak i zasady współżycia społecznego. Wskazuje także, że nie powinno się zwalniać z odpowiedzialności za świadomie zaciągnięte zobowiązania w imię bezkrytycznej ochrony konsumentów. To byłby cios w zasady prawa zobowiązań. Naruszałoby również poczucie sprawiedliwości społecznej, bowiem wielu kredytobiorców wybrało umowy kredytu w polskich złotych, których warunki były mniej korzystne od kredytów frankowych w dniu ich podpisania. 

W swojej odpowiedzi Prezes ZNP odniósł się także do innych tematów skarg, o których informował Rzecznik Praw Obywatelskich. Odniósł się chociażby do badania zdolności kredytowej. Zauważył, że choć zasadniczo banki mają pewną swobodę w dokonywaniu oceny takiej zdolności, to jednak muszą uwzględnić rekomendacje Komisji Nadzoru Finansowego. Przepis art. 70a Prawa bankowego zobowiązuje banki do pisemnego wyjaśnienia dokonanej oceny zdolności kredytowej na wniosek zainteresowanego podmiotu. 

Zobowiązał się także do działań zmierzających do usunięcia praktyk polegających na wykorzystywaniu podeszłego wieku klientów bądź braku wiedzy na temat funkcjonowania usług bankowych do sprzedaży produktów bankowych.