Brak zapłaty za wykonane zlecenie transportowe - to jedno z największych zagrożeń związanych z tego typu zamówieniem. Polskie prawo chroni spedytorów i przewoźników przed takimi ewentualnościami, dając im możliwość zabezpieczenia się poprzez zastaw na przesyłce. Jednak dla każdego obowiązują inne warunki zastosowania tego rodzaju windykacji.
Czym jest zastaw na przesyłce
Pod pojęciem zastawu należy rozumieć formę zabezpieczenia rzeczowego wierzytelności osoby zlecającej przesyłkę. Przypomina to sposób postępowania przy hipotece. Jednak w zastawie stosowanym w transporcie w miejsce nieruchomości pojawia się rzecz ruchoma i niektóre prawa z nią związane.
Zarówno przewoźnikowi, jak i spedytorowi prawo zastawu przysługuje zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego dotyczącymi zastawu na rzeczy ruchomej (art. 306-325), czyli nie mają oni obowiązku zawierania odrębnej umowy czy aneksu do dokumentu potwierdzającego zawarcie porozumienia między nadawcą ładunku a osobą realizującą dostawę. Jednak spedytor lub przewoźnik może skorzystać z takiego przywileju jedynie wówczas, gdy posiada przesyłkę lub dokumenty umożliwiające jej rozporządzaniem. Jeśli nie wykonują oni osobiście przewozu rzeczy, te powinna mieć osoba przez nie upoważniona np. kierowca.
Prawo zastawu w spedytora i w przewozach
Spedytorowi, zgodnie z art. 802 Kodeksu cywilnego, prawo do zabezpieczenia roszczeń w zakresie wynagrodzenia, prowizji, zwrotu wydatków i innych należności związanych ze spedycją przysługuje do momentu, gdy towar znajduje się u niego lub u osoby dzierżącej go w jego imieniu. Przepisami objęte jest także rozporządzanie zleceniem przy użyciu dokumentów posiadanych z racji wykonywania zlecenia. Spedytor może zabezpieczyć wszelkie umowy spedycyjne, jakie istniały między nim a zleceniodawcą lub poprzednimi spedytorami. W przypadku przewoźnika obowiązuje art. 790 Kodeksu cywilnego, który mówi, że zabezpieczenie roszczeń (przewoźnego, składowego, opłat celnych i innych wydatków związanych z transportem) obejmuje jedynie towar, o którym mowa w umowie przewozu. Dodatkowo w myśl art. 57 ustawy prawa przewozowego nie może on skorzystać z prawa zastawu wobec zleceń przekazywanych mu przez organy władzy, administracji państwowej, wymiaru sprawiedliwości lub ścigania.
W przypadku naruszenia prawa zastawu obowiązuje art. 278 Kodeksu karnego, który mówi m.in. o przywłaszczeniu cudzej rzeczy ruchomej.
