Z wyjaśnień udzielanych przez organy podatkowe wynika, że jeśli pracodawca nie prowadzi działalności gospodarczej w zakresie udzielania pożyczek (kredytów), a zasady ich udzielania są stosowane są według jednolitych reguł wobec wszystkich pracowników, to przekazanie pracownikowi takiej pożyczki na określony cel nie stanowi dla niego przychodu ze stosunku pracy także w sytuacji, gdy strony w umowie zastrzegły brak odpłatności w postaci odsetek bądź ustaliły odsetki niższe aniżeli stosowane przez instytucje bankowe. Takie wnioski wynikają m.in. z treści interpretacji indywidualnych: dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 15 listopada 2010 r. (nr IBPBII/1/415-693/1/MK), dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 23 grudnia 2013 r. (nr IPTPB1/415-599/13-4/AP), dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 11 marca 2014 r. (nr ILPB2/415-1183/13-2/TR) czy dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 7 stycznia 2015 r. (nr IPPB2/415-746/14-4/MK). Takie jednolite zasady udzielania pożyczek dla pracowników mogą wynikać np. z obowiązującego w tym zakresie regulaminu.
Pożyczka dla pracownika na sfinansowanie studiów
Jeżeli pracodawca udzieli pracownikowi pożyczki na sfinansowanie studiów ze środków obrotowych, u pracownika nie powstanie przychód, pod warunkiem, że pożyczkobiorca otrzyma pożyczkę na zasadach pełnej odpłatności, albo wprawdzie na preferencyjnych zasadach, ale obowiązujących wszystkich pracowników. W przeciwnym razie u pracownika powstanie przychód ze stosunku pracy, od którego trzeba będzie naliczyć składki ZUS.
Pożyczka jednorazowa - z podatkiem
Natomiast jeśli taka pożyczka ma charakter incydentalny, tj. udzielana jest na preferencyjnych warunkach tylko wybranym pracownikom, to z tytułu jej otrzymania (jako świadczenia nieodpłatnego bądź częściowo odpłatnego) u pożyczkobiorcy powstanie przychód ze stosunku pracy na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy o PIT.
Przy czym jeśli świadczenie jest nieodpłatne (czyli bez ekwiwalentu w postaci odsetek), przychodem pracownika będzie w takim przypadku kwota odsetek, które ta osoba musiałaby zapłacić, gdyby zaciągnęła pożyczkę w banku albo innej instytucji zajmującej się udzielaniem pożyczek (art. 11 ust. 2a w związku z art. 12 ust. 3 ustawy o PIT).
W razie zaś świadczenia częściowo odpłatnego, przychodem będzie kwota stanowiąca różnicę pomiędzy kwotą odsetek, którą pracownik powinien uiścić na rzecz będącego pożyczkodawcą pracodawcy, a kwotą odsetek, którą musiałby zapłacić, gdyby zaciągnął pożyczkę w instytucji finansowej na warunkach rynkowych. Takie stanowisko zajął m.in. dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z 29 lipca 2009 r. (nr ITPB2/415-44/09/BK).
W takich przypadkach (tj. w razie udzielenia pożyczki mającej charakter incydentalny) może więc powstać obowiązek ustalenia z tego tytułu przychodu ze stosunku pracy. Przychód ten należy doliczyć do pozostałych przychodów ze stosunku pracy uzyskanych przez pracownika w danym miesiącu i od łącznej kwoty ustalić dochód do opodatkowania oraz pobrać zaliczkę na podatek dochodowy.
Nieodpłatna pożyczka – neutralna dla pracodawcy
W przypadku udzielenia pracownikowi nieoprocentowanej pożyczki nie powstanie również przychód u pracodawcy. Przysporzeniem do opodatkowania mogą być bowiem tylko otrzymane odsetki (co wynika m.in. z art. 14 ust. 3 pkt 2 ustawy o PIT), a w takim przypadku one nie wystąpią. Nie będzie generować takiego przychodu także zwrot części kapitałowej pożyczki w kilku kolejnych ratach. Dlatego tego rodzaju nieodpłatna pożyczka będzie dla pożyczkodawcy (pracodawcy) neutralna podatkowo.
Natomiast jeśli taka pożyczka będzie oprocentowana, pracodawca jako pożyczkodawca będzie musiał rozpoznać przychód z tego tytułu (a dokładnie w związku z otrzymaniem odsetek). Przy czym w razie pożyczki oprocentowanej poniżej wartości rynkowej, przychodem pracodawcy będą odsetki zapłacone według stopy oprocentowania wynikającej z postanowień zawartej z pracownikiem umowy, a nie według stopy rynkowej. Zaakcentował to m.in. dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji indywidualnej z 3 września 2009 r. (nr ILPB3/423-442/09-2/KS). Przychód ten powstałby w momencie otrzymania od pracownika odsetek od przedmiotowej pożyczki.
Należy pamiętać o składkach
Jeśli zaś chodzi o kwestie składkowe, to zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi dla pracownika przychód w rozumieniu przepisów o PIT. W konsekwencji od kwoty udzielonej pożyczki nie trzeba naliczać składek ZUS (a także składek na ubezpieczenie zdrowotne). Wspomniany obowiązek wystąpiłby natomiast w sytuacji, gdyby udzielenie pożyczki ze środków obrotowych wiązało się ze świadczeniem na rzecz pracownika o charakterze nieodpłatnym albo częściowo odpłatnym. W takim przypadku, w związku z powstaniem z tego tytułu przychodu do celów PIT, od jego wartości pracodawca musiałby naliczyć składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.
- art. 720 § 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r., poz. 121),
- art. 9 ust. 1, art. 10 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 2-2b, art. 12 ust. 1 i ust. 3, art. 14 ust. 3 pkt 2, art. 31 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r., poz. 361 ze zm.),
- art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 18 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 121),
- art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r., poz. 581).
