W celu kontroli lekarz orzecznik ZUS ma prawo po pierwsze przeprowadzić badanie lekarskie ubezpieczonego w wyznaczonym miejscu lub w miejscu jego pobytu. Po drugie lekarz może skierować ubezpieczonego na badanie specjalistyczne przez lekarza konsultanta ZUS. Po trzecie lekarz ma prawo zażądać od wystawiającego zaświadczenie lekarskie udostępnienia dokumentacji medycznej dotyczącej ubezpieczonego, stanowiącej podstawę wydania zaświadczenia lekarskiego lub udzielenia wyjaśnień i informacji w sprawie. Po czwarte lekarz zlecić może wykonanie badan pomocniczych.
Ubezpieczony (pracownik) jest zobowiązany udostępnić posiadaną dokumentację medyczną lekarzowi przeprowadzającemu badanie.
ZUS wysyła do ubezpieczonego wezwanie, w którym określa termin badania przez lekarza orzecznika ZUS albo przez lekarza konsultanta lub dostarczenia posiadanych wyników badań pomocniczych. W przypadku uniemożliwienia badania lub niedostarczenia posiadanych wyników badań w wskazanym terminie, zaświadczenie lekarskie traci ważność od dnia następującego po tym terminie, a ZUS wydaje decyzje o braku prawa do zasiłku.
Gdy po analizie dokumentacji medycznej i po przeprowadzeniu badania ubezpieczonego lekarz orzecznik ZUS określi wcześniejszą datę ustania niezdolności do pracy niż orzeczona w zaświadczeniu lekarskim, za okres od tej daty zaświadczenie lekarskie traci ważność, a ZUS wydaje decyzje o braku prawa do zasiłku. Lekarz orzecznik wystawia w takim przypadku zaświadczenie traktowane jako zaświadczenie stwierdzające brak przeciwwskazań do wykonywania pracy.
