W świetle orzecznictwa rażące niedbalstwo to zachowanie, w którym przejawia się brak staranności, jakiej można wymagać od osób najmniej rozgarniętych. Trzeba mieć tu na uwadze, iż istnieje różnica między niedbalstwem w rozumieniu prawa karnego, a rażącym niedbalstwem w rozumieniu ustawy wypadkowej.
Przez działanie z rażącym niedbalstwem należy rozumieć m.in. sytuacje, w których poszkodowany pracownik zdaje sobie sprawę z grożącego mu niebezpieczeństwa, gdyż zwykle ono występuje w danych okolicznościach faktycznych tak, że każdy człowiek o przeciętnej przezorności ocenia je jako ewidentne – a mimo to z naruszeniem przepisów bhp bez potrzeby naraża się na to niebezpieczeństwo, ignorując następstwa własnego zachowania się np. użycie niewłaściwych urządzeń pomocniczych.
Winę umyślną lub rażące niedbalstwo pracownika poszkodowanego w wypadku przy pracy należy udowodnić, bowiem samo wykazanie nieprzestrzegania przepisów bhp jest niewystarczające (zob. wyrok SN z 23 listopada 2004 r., II UK 3/04, M.P.Pr. 2005/1/342).
Rażące niedbalstwo w rozumieniu art. 8 ust. 1 nie obowiązującej już
ustawy z 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy
i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz.U. z 1983 r. nr 30, poz. 144 ze
zm.) jest zachowaniem graniczącym z umyślnością, ale zarazem takim,
które nie daje podstaw do przypisania pracownikowi zamiaru skierowanego
na popełnienie czynu.
Przez działanie z rażącym niedbalstwem należy rozumieć między innymi sytuacje, w których poszkodowany pracownik zdaje sobie sprawę z grożącego mu niebezpieczeństwa, gdyż zwykle ono występuje w danych okolicznościach faktycznych, tak że każdy człowiek o przeciętnej przezorności ocenia je jako ewidentne – a mimo to, z naruszeniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, naraża się na to niebezpieczeństwo, ignorując następstwa własnego zachowania się (wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z 7 października 2003 r., sygn. akt II UK 91/03; publ. Legalis).
Podkreślić należy różnicę między niedbalstwem w rozumieniu prawa karnego, a rażącym niedbalstwem w rozumieniu ustawy wypadkowej. Różnica ta najogólniej rzecz biorąc sprowadza się do tego, że aby mówić o rażącym niedbalstwie w rozumieniu ustawy wypadkowej, muszą występować, czy to po stronie podmiotowej, czy też przedmiotowej czynu okoliczności, które dają podstawę do szczególnie negatywnej oceny postępowania sprawcy (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 13 lutego 1996 r., III AUr 102/96 , OSA 1998, nr 2 poz. 8).
Przez przewidziane w art. 1 ust. 2 ustawy z 23 stycznia 1968 r. o świadczeniach pieniężnych przysługujących w razie wypadków przy pracy (Dz.U. nr 3, poz. 8) działanie z rażącym niedbalstwem należy rozumieć między innymi sytuacje, w których poszkodowany pracownik zdaje sobie sprawę z grożącego mu niebezpieczeństwa, gdyż zwykle ono występuje w danych okolicznościach faktycznych, tak że każdy człowiek o przeciętnej przezorności ocenia je jako ewidentne – a mimo to z naruszeniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy bez potrzeby naraża się na to niebezpieczeństwo, ignorując następstwa własnego zachowania się (wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 6 sierpnia 1976 r., III PRN 19/76; OSN ICPiUS 1977r. Nr 3, poz. 55).
Rażące niedbalstwo jest zachowaniem graniczącym z umyślnością, a zarazem takim, które daje podstawę do „szczególnie negatywnej oceny postępowania” pracownika (postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z 13 maja 2003 r., II UK 6/03, publ. Legalis).
Jan Pióro, specjalista w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy
Zobacz także:
