Do końca 2016 r. samorządy muszą przejść na model scentralizowany

W dniu 29 września 2015 r. TSUE wydał wyrok w sprawie o sygn. akt C-276/14, w którym orzekł, że podmioty prawa publicznego takie jak gminne jednostki budżetowe nie mogą być uznane za podatników VAT, ponieważ nie spełniają kryterium samodzielności. Tym samym Trybunał potwierdził prawidłowość stanowiska zajętego ponad 2 lata temu przez NSA w uchwale z 24 czerwca 2013 r. (sygn. akt I FPS 1/13).

Wyrok Trybunału obowiązuje wstecz. Oznacza to, że już od wielu lat samorządowe jednostki budżetowe (należy bowiem zauważyć, że wyrok oraz uchwała NSA ma odpowiednie zastosowanie również do powiatowych oraz wojewódzkich jednostek budżetowych) nie są odrębnymi od jednostek samorządu terytorialnego podatnikami VAT. Pojawia się pytanie, jak w tej sytuacji powinny się zachować  samorządowe jednostki budżetowe oraz ich macierzyste dla nich jednostki samorządu terytorialnego?

Zdaniem ministra finansów samorządy mają wybór pomiędzy:

1. Przejściem na model „scentralizowany” (tj. traktujący samorządowe jednostki budżetowe jako – z punktu widzenia VAT – części macierzystych dla nich jednostek samorządu terytorialnego). Można to zrobić najpóźniej do końca 2016 r.
2. Wstecznym skorygowaniem rozliczeń za okresy nieobjęte przedawnieniem, a więc za ponad pięć lat (przykładowo, w przypadku korekty rozliczeń dokonywanej w 2015 r. konieczna byłaby korekta przynajmniej za okres obejmujący deklaracje VAT-7 począwszy od deklaracji VAT-7 za grudzień 2009 r. lub deklaracji VAT-7K/VAT-7D za IV kwartał 2009 r.).

Warto podkreślić, że resort finansów słusznie wyłącza możliwość korekt wybiórczych. Samorządy decydujące się na korygowanie rozliczeń zobowiązane są zatem do korekty wszystkich rozliczeń swoich oraz utworzonych samorządowych jednostek budżetowych za okresy nieobjęte przedawnieniem. Taka korekta jest bardzo skomplikowana i pracochłonna. Dlatego też większość samorządów zdecyduje się zapewne na pierwsze rozwiązanie. Dodatkowo pojawiłoby się ryzyko zwrotu części otrzymanych dotacji unijnych.

Nie oznacza to, że przyjęcie pierwszego rozwiązania takie ryzyko wyłącza, lecz jest ono znacznie mniejsze. Zauważmy również, że – jak wynika z komunikatu – za brakiem obowiązku zwrotu części dotacji unijnych w przypadku tego rozwiązania opowiada się ministerstwo finansów.

Z zapowiedzi ministerstwa finansów wynika, że planuje ono wprowadzić przepisy określające zasady, na jakich samorządy mogą przechodzić na model „scentralizowany”. Jednak  trudno na dzień dzisiejszy przewidzieć, kiedy i czy w ogóle nastąpi faktycznie podjęcie prac legislacyjnych w tym zakresie.

Scentralizowany model rozliczeń VAT obejmować może nie tylko samorządowe jednostki budżetowe, ale także samorządowe zakłady budżetowe. To, czy tak się stanie zależy od stanowiska zajętego odnośnie zagadnienia prawnego przedstawionego składowi siedmiu sędziów NSA postanowieniem z 17 marca 2015 r. (sygn. akt I FSK 1725/14).

Z uchwały będącej konsekwencją tego zapytania może wynikać, że samorządowe zakłady budżetowe również nie są odrębnymi od macierzystych jednostek budżetowych podatnikami VAT co oznaczałoby, że również samorządowe zakłady budżetowe objęte zostaną „scentralizowanym” modelem rozliczeń w zakresie VAT. Należy jednak pamiętać, że komunikat resortu finansów nie ma formy interpretacji ogólnej. Zastosowanie się do zajętego w nim stanowiska teoretycznie nie chroni, więc jednostek samorządu terytorialnego.

W praktyce jednak biorąc pod uwagę wyjątkowość sytuacji, samorządy mogą bez większego ryzyka stosować się do wyjaśnień resortu finansów, zwłaszcza jeżeli chodzi o możliwość dalszego stosowania obecnego modelu rozliczeń. Ministerstwo finansów wyraźnie bowiem wskazało, że do końca 2016 r. stosowanie takiego modelu rozliczeń nie będzie przez organy podatkowe kwestionowane.