Nie zawsze zakup od oszusta pozbawia prawa do odliczenia VAT

Trybunał uznał, że polskie przepisy nie powinny odmawiać podatnikowi prawa do odliczenia podatku należnego lub zapłaconego od dostarczonych mu towarów, gdy faktura została wystawiona przez podmiot, który w świetle przepisów należy uważać za nieistniejący i nie ma możliwości ustalenia tożsamości rzeczywistego dostawcy towarów.

Trybunał stanął na stanowisku, że organy podatkowe nie mogą generalnie wymagać, aby podatnik szczegółowo sprawdzał za każdym razem wystawcę faktury, czy np. składa on deklaracje i odprowadza podatek należny. Wyjątek stanowi wyłącznie sytuacja, kiedy podatnik wiedział lub powinien był wiedzieć, że taka dostawa wiązała się z przestępstwem.

W dniu 28 października 2015 r. WSA w Gdańsku wydał korzystny dla podatnika wyrok, w którym powołał się na tezy orzeczenia TSUE z 22 października 2015 r. w sprawie o sygn. akt C-277/14. W rozpatrywanym stanie faktycznym organy podatkowe odmówiły podatnikowi prawa do odliczenia, uznając wystawców zakwestionowanych faktur za podmioty nieistniejące.

Organy uznały, że w miejscu wskazanym w dokumentach rejestrowych dostawcy nie prowadzili działalności gospodarczej. Dostawcy m.in. nie posiadali żadnych środków transportu oraz nie zatrudniali pracowników. Zdaniem organów samo sprawdzenie dokumentów rejestrowych kontrahentów nie jest wystarczające do zachowania należytej staranności, w szczególności, że podatnik nie udał się do siedzib dostawców.

Zauważmy, że takie stanowisko jest powszechnie prezentowane przez organy podatkowe. Obok wskazanych czynników świadczących o fikcyjnej działalności dostawców, organy podatkowe oraz sądy wskazują na takie okoliczności jak: brak u dostawcy koncesji, brak dowodów nabycia towarów oraz dokumentacji księgowej.

Sąd w Gdańsku w komentowanej sprawie uchylił decyzję fiskusa. Sąd uznał za prawidłowe ustalenia, że dostawcy podatnika prowadzili fikcyjną działalność. Sąd wskazał jednak, że podatnik dochował należytej staranności w zakresie transakcji, uzyskując wszystkie przewidziane polskim prawem informacje potwierdzające legalną działalność dostawców, weryfikując wpisy do ewidencji, NIP oraz REGON, sprawdzając status dostawców w bazie VIES oraz zwracając się do urzędu skarbowego o potwierdzenie zarejestrowania dostawców dla potrzeb VAT, a także podkreślił, że żaden przepis nie wymaga od podatników korzystania z innych źródeł.

Za nieuzasadnione uznano zarzuty organów odnośnie braku sprawdzenia siedzib dostawców, gdyż, jak wskazał TSUE w wyroku o sygn. akt C-277/14, działalność kontrahenta polegać może na dostawach towarów w ramach szeregu transakcji. A to sprawia, że pośrednik nie musi posiadać infrastruktury służącej do magazynowania i transportu towarów. Okolicznością korzystną dla podatnika był również fakt, że płatności dokonywał bezgotówkowo.

WSA potwierdził tym samym prawidłowość postępowania podatników polegającego na pozyskiwaniu dokumentów potwierdzających rejestrację dostawcy w odpowiednich ewidencjach, co organy podatkowe konsekwentnie uznają za działanie niewystarczające do zachowania należytej staranności.

Warto dodać, że w orzeczeniu o sygn. akt C-277/14 TSUE wskazał, że ewentualny brak po stronie dostawcy prawa do przeniesienia własności towarów nie może wykluczyć ich dostawy w rozumieniu przepisów o VAT, o ile towary te zostały faktycznie przekazane nabywcy. Zakwestionowana została w ten sposób zasadność argumentu często podnoszonego przez organy podatkowe, że brak prawa własności towarów po stronie wystawcy faktury uniemożliwia dokonanie dostawy w rozumieniu przepisów o VAT.

Konsekwencją komentowanego wyroku jest to, że:

• Samo uznanie dostawcy za podmiot nieistniejący nie może pozbawić uczciwego nabywcy prawa do odliczenia VAT.
• Ocena dochowania należytej staranności zawsze zależy od okoliczności danej sprawy. Na korzyść podatników przemawiać może jednak gromadzenie oraz weryfikacja dokumentów rejestrowych oraz potwierdzających umocowanie przedstawicieli, dokonywanie płatności bezgotówkowych, zawieranie pisemnych umów jak również sprawdzenie statusu dostawcy na gruncie VAT w ramach dostępnych procedur.