Naliczanie odsetek od zaległych odsetek (anatocyzm)

Zakaz anatocyzmu wyraża art. 482 kodeksu cywilnego (dalej k.c.). Ten sam przepis wprowadza trzy wyjątki od zakazu.

Warto pamiętać, że zakazem anatocyzmu objęte są zarówno odsetki kapitałowe (odsetki od kredytu lub pożyczki) jak i odsetki za opóźnienie. Taki pogląd wynika z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 1 października 1998 r. z (I CKN 782/97).

Odsetek od zaległych odsetek można domagać się po wniesieniu pozwu. Częstą praktyką jest obliczanie zaległych odsetek na dzień wniesienia powództwa i wliczania ich do wartości przedmiotu sporu obok dochodzonej kwoty głównej. Po takiej kapitalizacji powód wnosi o zasądzenie odsetek od całej kwoty (kwoty głównej i skapitalizowanych odsetek) od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty.

Strony mogą zgodzić się na naliczanie odsetek od zaległych odsetek w oddzielnej umowie. Porozumienie takie mogą zawrzeć jednak dopiero po powstaniu zaległości. Umowa o naliczaniu odsetek od zaległych odsetek nie musi mieć specjalnej formy. Nie musi być nawet zawarta w formie zwykłej pisemnej. Warto jednak zadbać o to, aby była ona spisana. Ułatwi to późniejsze dochodzenie należności w postępowaniu sądowym.

Zakazu anatocyzmu nie stosuje się również do pożyczek długoterminowych udzielanych przez instytucje kredytowe. Porozumienie znoszące zakaz anatocyzmu w takim wypadku może nastąpić przed powstaniem zaległości (najczęściej takie porozumienie wpisywane jest do samej umowy kredytowej).

Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 listopada 2001 r. (V CKN 603/00) konsekwencją wyłączenia, na podstawie i w granicach wyznaczonych art. 482 § 2 k.c., tzw. anatocyzmu, przewidzianego w art. 482 § 1 k.c., jest możliwość umówienia się z góry przez strony długoterminowej umowy kredytowej, a więc jeszcze przed powstaniem zaległości, o zapłatę w przyszłości odsetek od zaległych i skapitalizowanych odsetek, opóźnienia zapłaty których dopuści się w przyszłości kredytobiorca.