Na mocy art. 87 § 1 Kodeksu pracy z wynagrodzenia za pracę - po odliczeniu składek ZUS oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych - podlegają potrąceniu następujące należności:
- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
- zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi (np. tytułem podróży służbowej czy w celu zakupu materiałów na potrzeby zakładu - nie chodzi tu o wypłaconą zaliczkowo - przed terminem płatności - część wynagrodzenia za pracę, co potwierdza wyrok Sądu Najwyższego z 24 lipca 2001 r., sygn. akt I PKN 552/00; OSNP 2003/12/291),
- kary pieniężne z odpowiedzialności porządkowej, przewidziane w art. 108 Kodeksu pracy.
Przywołana regulacja wskazuje:
- rodzaje należności, które można potrącać bez konieczności uzyskiwania na to zgody pracowników, oraz
- kolejność, w jakiej należy potrąceń dokonywać.
Potrącenie z wynagrodzenia pracownikowi należności innych niż wskazane powyżej musi odbywać się wyłącznie za pisemną zgodą podwładnego. Forma pisemna jest tu zastrzeżona pod rygorem nieważności (wyrok Sądu Najwyższego z 1 października 1998 r., sygn. akt I PKN 366/98).
Warto tu wspomnieć o wyroku Sądu Najwyższego z 5 maja 2004 r. (I PK 529/03), w którym stwierdzono, że wyrażenie zgody przez pracownika na dokonanie potrącenia z jego wynagrodzenia bez świadomości wielkości długu i istnienia przesłanki odpowiedzialności jest wadliwe i nie ma mocy sprawczej.
Z kolei w uchwale Sądu Najwyższego z 4 października 1994 r. (sygn. akt I PZP 41/94, OSNP z 1995 r. nr 5, poz. 63) czytamy, iż „wyrażenie przez pracownika, na podstawie art. 91 Kodeksu pracy w umowie o wspólnej odpowiedzialności materialnej, zgody na potrącanie przez zakład pracy z wynagrodzenia za pracę należności z tytułu niedoborów, które mogą się ujawnić w przyszłości w wyniku inwentaryzacji - jest nieważne”.
Potrącenia z wynagrodzenia mogą być dokonywane: w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych - do wysokości 3/5 wynagrodzenia, a w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych - do wysokości 1/2 wynagrodzenia.
W razie zbiegu potrąceń z różnych tytułów, potrącenia kwot egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne oraz zaliczek pieniężnych nie mogą w sumie przekraczać 1/2 wynagrodzenia, a łącznie z potrąceniami należności alimentacyjnych - 3/5 wynagrodzenia (art. 87 § 4 Kodeksu pracy).
Kolejnym ograniczeniem dopuszczalności potrąceń jest ustalenie tzw. kwoty wolnej, gwarantującej zachowanie pewnego minimum bytowego pracownika.
Podstawa prawna:
- art. 87, art. 871 , art. 91 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.).
Mariusz Pigulski, specjalista w zakresie kadr i płac
Zobacz także:
