Pozorność umowy o pracę występuje, gdy strony zawierają formalnie umowę o pracę, ale w rzeczywistości jedna z nich nie oczekuje świadczenia pracy, a druga nie zamierza tej pracy świadczyć. Gdy ZUS ustali, że umowa o pracę faktycznie nie była wykonywana i zawarto ją dla pozoru, wyda decyzję stwierdzającą, że osoba zgłoszona do ubezpieczeń jako pracownik nie podlega ubezpieczeniom społecznym.
W tej sytuacji zarówno płatnik składek, jak i osoba ubezpieczona, której dotyczy decyzja ZUS, mogą się od niej odwołać do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Złożenie odwołania powoduje, że decyzja nie staje się prawomocna i do czasu rozstrzygnięcia sprawy przez sąd pracodawca nie składa korekty dokumentów. Gdy odwołanie nie zostanie złożone, decyzja staje się prawomocna i podlega wykonaniu.
Osoba, której decyzja dotyczy, powinna zostać wyrejestrowana z ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z dniem zgłoszenia. Należy złożyć korektę dokumentów rozliczeniowych poprzez „wyzerowanie” podstaw wymiaru składek w imiennych raportach ZUS RCA (i ewentualnie raportów świadczeniowych ZUS RSA). Dołącza się do nich skorygowane deklaracje za miesiące, których dotyczy korekta. Dopiero wtedy na koncie płatnika składek powstanie nadpłata składek, którą można zaliczyć na poczet składek opłacanych za kolejne miesiące lub otrzymać zwrot.