Pracodawca ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą, stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające to ryzyko oraz informuje pracowników o ryzyku, które wiąże się z wykonywaną pracą, a także zasadach ochrony przed zagrożeniami.
Ryzyko zawodowe to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty. W szczególności chodzi tu o wystąpienie u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych środowiska pracy lub sposobu jej wykonywania.
Służba bhp może oceniać ryzyko samodzielnie. Jednak przy braku doświadczenia lub kompetencji warto zaprosić do współpracy specjalistów z zewnątrz. Trzeba przy tym pamiętać, że nawet najlepszy specjalista zewnętrzny nie gwarantuje w pełni rozpoznania w krótkim czasie wszystkich występujących, w tym znanych tylko pracownikom, zagrożeń wynikających ze specyfiki technicznej, organizacyjnej oraz uwarunkowań zewnętrznych i stosunków międzyludzkich w firmie.
Jeżeli chodzi o samą ocenę ryzyka zawodowego, to wykonuje się ją na wszystkich stanowiskach pracy, na których nie była ona przeprowadzona i wtedy, kiedy w miejscu pracy została wprowadzona zmiana, która mogła spowodować modyfikację poziomu ryzyka lub jego oceny.
Cele
Obowiązkowa ocena ryzyka zawodowego przeprowadzana jest w celu:
- sprawdzenia, czy zagrożenia występujące na stanowiskach pracy zostały zidentyfikowane i czy wiąże się z nimi ryzyko zawodowe,
- likwidacji zagrożeń lub zmniejszenia ich skutków,
- wykazania pracodawcy, pracownikom i organom nadzoru, że zagrożenia przeanalizowano oraz zastosowano właściwe środki ochronne,
- wyboru odpowiedniego wyposażenia i organizacji stanowisk oraz samej pracy, a także doboru odpowiednich materiałów i surowców,
- ustalenia najważniejszych działań korygujących zagrożenia i profilaktycznych,
- zapewnienia ciągłej oraz systematycznej poprawy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przesłanki
Ryzyko zawodowe ocenia się zawsze:
- gdy tworzone są nowe stanowiska pracy lub zmieniane jest ich wyposażenie,
- przy doborze stosowanych substancji chemicznych i ich mieszanin, czynników biologicznych, rakotwórczych lub mutagennych,
- gdy następuje zmiana organizacji pracy.
Okresowa
W sposób okresowy ocenę ryzyka wykonuje się na stanowiskach pracy oraz dla technologii i procesów o dużych zagrożeniach, których skutki mogą być bardzo rozległe lub katastrofalne.
Chodzi tu o stanowiska pracy, na których rejestruje się wiele wypadków przy pracy lub chorób zawodowych, a zastosowane środki zapobiegawcze nie powodują zmniejszenia ani liczby wypadków, ani chorób.
Trzeba również powtarzać po pewnym czasie ocenę, gdy w firmie zorganizowano nowe stanowiska, na których zastosowano nowe techniki zabezpieczeń.
Szacując dla takich stanowisk (przy pierwszej ocenie ryzyka) prawdopodobieństwo skutków wypadku, najczęściej nie ma odniesienia do zdarzeń z przeszłości. W takich przypadkach prawdopodobieństwo to zależy w dużym stopniu od doświadczenia oceniającego i może się zdarzyć, że będzie obarczone poważnym błędem.
Okresowa ocena ryzyka zawodowego może być wynikiem stosowanego w firmie
systemu zarządzania bhp opartego o taką ocenę.
Przygotowanie
Chcąc ocenić ryzyko należy najpierw odpowiednio się przygotować. Powinno to polegać na:
- zapewnieniu niezbędnych zasobów finansowych, rzeczowych, ludzkich itp.,
- wyznaczeniu niezbędnych osób oraz, jeżeli nie posiadają wymaganych kwalifikacji, skierowanie ich na specjalistyczny kurs (zalecane jest powołanie zespołu do wykonania oceny ryzyka oraz określenie jego zadań i odpowiedzialności, a także zaproszenie do udziału w jego pracach specjalistów z zewnątrz),
- zagwarantowaniu udziału pracowników w ocenie ryzyka zawodowego (np. przez rozmowy z wykonującymi prace na ocenianym stanowisku, zbieranie uwag przez ankietowanie),
- zapewnieniu osobom oceniającym dostępu do potrzebnych informacji (np. przez umożliwienie im wglądu lub dostarczenie zapisów z rejestrów wypadków przy pracy, chorób zawodowych, wyników badań i pomiarów czynników środowiska pracy, analiz stanu bhp),
- sporządzeniu wykazu stanowisk i wykonaniu ich analizy (np. pod względem powtarzalności lub stałości wykonywanych prac),
- określeniu sposobu informowania o ryzyku zawodowym (np. przez opracowanie procedury informowania podczas szkolenia bhp).
Podstawa prawna:
- ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.);
- rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.).
dr inż. Iwona Romanowska-Słomka, ekspert w zakresie oceny ryzyka zawodowego
Zobacz także:
