Organizatorzy wystaw mogą skorzystać z immunitetu prawnego

Wprowadzenie immunitetu muzealnego pozwala realizować nakazy wyrażone w art. 6 konstytucji mówiącym o równym dostępie do dóbr kultury, również Polaków zamieszkałych za granicą. Ma on pomóc również w rozwoju polskich instytucji kultury i umożliwić obywatelom szerszy dostęp do dóbr kultury. Bez zabezpieczenia przed konfiskatą wwiezionych na terytorium RP eksponatów wystawowych pochodzących z innych państw, nie będą one w Polsce wystawiane z uwagi na zbyt duże ryzyko prawne.

Jest to realizacja zaleceń UE jako element wspierania polityki „mobilności kolekcji”. Artykuł 167 Traktatu o funkcjonowaniu UE stanowi, że wspiera się niehandlową kulturalną wymianę między państwami członkowskimi. Jednym z aspektów polityki w zakresie kultury jest usprawnienie wymiany muzealnej. Podobne regulacje prawne zostały wprowadzone w krajach UE wiodących w dziedzinie organizacji wystaw muzealnych (np. we Francji w 1994 roku, w Niemczech w 1999 roku i w Wielkiej Brytanii w 2007 roku). Brak immunitetu muzealnego w prawie polskim był niezgodny z zaleceniami instytucji europejskich (np. Europejska Agenda Kulturalna) – utrudniało to prowadzenie przez Polskę współpracy kulturalnej, ograniczając pozyskanie obiektów z zagranicy na wystawy w Polsce. A zgodnie z planami resortu kultury „szczególnie ważnymi partnerami naszego kraju w organizacji tych projektów będą w najbliższych latach: Stany Zjednoczone, Turcja, Rosja i Chiny”.

Gwarancje państwowe chroniące przed konfiskatą dzieł sztuki z innych krajów ograniczą wydatki publiczne na koszty ubezpieczeń komercyjnych wystaw. Ponadto wprowadzenie immunitetu ożywi wymianę muzealną poprzez pełniejsze uczestnictwo polskich muzeów w międzynarodowym ruchu dzieł sztuki oraz szerszą ofertę wystawienniczą polskich instytucji.

Rzecz ruchoma o wartości historycznej, artystycznej lub naukowej wypożyczana z zagranicy na wystawę czasową organizowaną na terytorium RP może zostać objęta ochroną prawną, jeżeli:

1. jej przywóz na terytorium RP leży w interesie publicznym,
2. nie znajduje się na terytorium RP,
3. jej przywóz na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest zgodny z prawem,
4. nie została wywieziona z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej niezgodnie z prawem,
5. zorganizowanie wystawy czasowej bez objęcia tej rzeczy ochroną prawną nie byłoby możliwe lub skutkowałoby nieproporcjonalnie wysokimi kosztami jej wystawienia w stosunku do kosztów zorganizowania wystawy.

Trzeba też spełnić warunki co do organizatora wystawy czasowej. Musi być ona zorganizowana przez:

• instytucję kultury w rozumieniu uodk lub
• muzeum niebędące instytucją kultury, wpisane do wykazu muzeów w BIP prowadzonego przez ministra kultury.

Ochrona prawna rzeczy ruchomej obejmuje okres nie dłuższy niż 12 miesięcy od dnia jej wwiezienia na terytorium RP. Ochrona prawna rzeczy ruchomej ustaje:

• gdy upłynął okres, w jakim rzecz ruchoma była objęta ochroną prawną, określony w ewidencji (zob. art. 31e ust. 1 ustawy o muzeach);
• z dniem wywiezienia rzeczy ruchomej z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• jeżeli rzecz ruchoma nie spełnia warunków, o których mowa w w/w pkt 3 lub 4.